SANG sining una lang nga mga inadlaw sang Mayo ginbalita na ang pag-import, ukon pagbakal sang pungsod sing bugas halin sa gwa, particular sa Thailand kag Vietnam.
Mga 250,000 metrica tonelada (isa ka tonelada = 1,000 ka kilo) nga bugas ini, sunu sa NFA.
Pero ngaa kinahanglan gid naton mag-import sing bugas samtang ang NFA gapanumpa gid nga wala sing shortage sing bugas dir isa pungsod?
Sunu sa NFA, ina tungod samtang bastante ang aton produksyon sa bugas, kulang naman ang stock sang NFA nga puede ibaligya sing mas barato para sa mga utod naton nga indi makasarang magbakal sang commercial rice.
Ti, ngaa nagkulang ang stock sang NFA? Indi bala dapat may reserba sini ang NFA sa tanan nga tion sang pagka-kinahanglan?
Ina, sunu man gihapon sa NFA, bangod sa karon indi na makabakal ini halin sa mga mangunguma tungod mas mahal ang pagpamakal sang mga pribado nga mga rice trader.
Ang NFA may badget lang sa pagbakal sang bugas sa mangunguma sa bili nga P17 kada kilo. Ang mga pribado naman nga mga trader nagapamakal sa karon sa bili nga P25 kada kilo. Ina man bangod puede sila magbaligya sa merkado sang commercial rice sa bili nga P40 kada kilo paibabaw.
Sa sining padayon nga pagkawad-an sang stock sang NFA, wala na sing mahimo ang gobyerno kundi mag-import na gid lang ang aton pungsod sang mas barato nga bugas sa luas para makabaligya man sang mas barato nga bugas sa aton mga kubos nga mga utod.
Kag samtang indi anay makabaligya ang NFA sang iya bugas, sa daan nga pagpabaligya nga P27 kada kilo, ang mga trader sa National Capital Region (NCR) sa Luzon nagpasalig sa gobyerno nga mabulig sila sa pagpanubo sang bili sang ila bugas sa P39 kada kilo. Mataas man ugaling gihapon ini para sa bulsa sang mga kubos.
Sang sini lang, may nakita na gani ako nga commercial rice nga ginabaligya sa P39 ang kilo diri sa siyudad sang Iloilo.
Ti, maano ta sini? Maayo seguro dalion na gid lang naton ang pagpa-deliver sing 250,000 MTnga bugas diri sa Pilipinas agud makabakal na ang mga kubos ta nga mga pumuluyo sing bisan tag P30 kada kilo pa nga NFA rice.
***
Samtang, ang pagtuon sining Pebrero 2018 sang Philippine Rice Research Institute (PhilRice) naga-ugyon sa sining deklarasyon sang NFA nga wala kita sing kakulangan sa bugas sadtong 2017 kag tubtub sa madamo pa nga bulan.
May carry-over, ukon sobra, pa nga stock kita, sunu sa sining pagtuon, sang mga 3 ka milyon MT, nga bastante ipakaon sa aton pumuluyo sa sulod sang 87 ka adlaw. Mga tatlo ina ka bulan.
Ginapaabot man naton ang ani sang humay sa sining una nga binulan (first quarter – Enero hasta Marso). Mga 23 porsyento (%) ini sang kabug-usan naton nga produksyon.
Bisan pa sa pagka-bastante sang aton produksyon sang 2017 kag padayon nga an isa first quarter 2018, siling sang PhilRice, puede ugaling kita maka-import man sang bugas kon kinahanglanon gid.
Ina tungod sa pag-abot sang lean months, ukon amat-amat na nga pagkakulang sang rice stock sa Hulyo tubtub Setyembre, may hagyu na sa pagtaas ang bili sang commercial rice kag kinahanglan na dampigan ang bulsa sang mga pumuluyo.
Gintudlo man sang PhilRice ang pagka-seasonal sang aton rice production, nga kabangdanan sang pagkakulang sang bugas sa pila ka bahin sang pungsod.
Sunu man sa PhilRice, ang pungsod naga-producir sang mga 23% sang bugas sa first quarter, 21% sa 2nd quarter, 16% sa 3rd quarter kag 40% sa 4th quarter.
Sa kabug-usan, siling man sang PhilRice, ang total production sang pungsod sadtong 2017 naglab-ut sa 16.2 MT, samtang ang aton konsumo hasta lang sa13.1 MT, ukon, sa kada tuig, 110 ka kilo sa tagsa sang aton 105 ka milyon nga pumuluyo.
Samtang, sige man ang pagtuon sang aton mga otoridad kag eksperto sa rice production agud mapasanyog pa ini kag kon paano mapanubo ang gasto sa pag-producir sang bugas agud mapanubo man ang bili sini sa merkado. (w_mateojr@yahoo.com/PN)
