ANG gyera sa Marawi City nagpatay sing sobra 1,000 ka tawo, nga naglakip sang sobra 100 ka mga soldado, mga 800 ka mga terorista, kag mga sibilyan nga naipit sa lima ka bulan nga gyera nga nagsugud sadtong Mayo 23, 2017.
Nawasak ang madamo nga mga building, nagwatak-watak ang mga pumuluyo, kag nagluntad ang gutom kag pagmalasakit sang madamo, samtang ang iban naga-kinahanglan pa nga ma-rescue halin sa mga terorista nga nagbihag sa ila.
Maabtik man nga nag-alabot ang mga bulig bisan pa sige ang gyera. Sa survey sang Pulse Asia, anom sa 10 ka mga pumuluyo sa pungsod nagpasalig sang ila ikasarang sa pagbulig.
Ang gilayon nga mga bulig nag-abot halin sa gobyerno, mga non-government organization (NGO) kag mga mabuligon nga mga indibidwal.
Ang iban nga mga pungsod, nga ginapangunahan sang Estados Unidos, nagbulig man. Pati na ang United Nations. Apang kulang gihapon ang mga kinahanglanon sang mga nabiktima sang gyera nga padayon man sa nagapangayo sing bulig.
Sang magkulpa na ang gyera sadtong mga Oktubre, mga 26,000 ka mga pamilya ang nagbalalik na sa ila mga puluy-an nga ma-istaran pa. Ang iban, nga nawad-an sang ilistaran, ginpahamtang gid lang anay sa mga evacuation center.
Pag-abot sang Enero 2018, mga 800 na ka transitional shelters ang natukod. Nagpasalig man ang gobyerno nga suguran na sa second quarter ang pagpatindug sang mga permanente nga mga puluy-an para sa mga nagbakwit. Samtang sige man ang relief assistance.
Sa bahin sang Department of Socal Welfare and Development (DSWD), maabtik nga nagbulig na ini bisan sa pag-ibwal pa lang sang gyera.
Nakapain na gani ini sang pang-una nga badyet nga mga P3.5 ka bilyon para sa rehabilitasyon sang mga biktima.
Sadtong Nobyembre 2017 gani, mga 4,671, ukon 21,667 ka mga indibidwal, ang napahamtang na sang DSWD sa mga 67 ka evacuaton centers sa Iligan City, Pantao Ragat, Balindong, Calanogas, Malabang kag Saguiran.
Mga 51,133 ka tawo naman ang nag-apply para sa cash-for-work.
Ang nagbalalik pauli sa ila nagakalain-lain nga mga barangay sa Marawi ginpangtagaan sang masunod: Family food packs, Hygiene kits, kag Kitchen kits. Gintagaan man sila sang Financial Assistance nga nagabalor P27,248,000.
***
Kon ano pa ang mabulig sa mga biktima, angĀ DSWD nagapanugyan ugaling nga indi lang basta maghatag kita sing mga donasyon – kwarta man ukon pagkaon, balayaon, kag iban pa nga mahatag naton sing libre agud makabulig sa mga biktima sang gyera sa Marawi City.
Indi lang ina, siling sang DSWD, kundi, labaw sa tanan, nga mabuligan naton sila sa pagpabalik sang ila dignidad.
Gaupod kita sa sining panugyan sang DSWD nga importante gid nga mapabalik ang dignidad sang mga biktima.
Ang tawo gintagaan sang Diyos sang ikasangkol agud magamit niya ang iya kamot, kinaalam kag painu-ino agud mabuhi kag mapauswag ang iya kaugalingon kag pamilya. Gani, indi lang siya magsalig pirme sa bulig sang gobyerno kag bisan man gani sa Diyos kon masarangan man lang niya, bisan dapat pirme pangayuon ta gihapon nga pun-an sang Diyos ng aton kakulangan.
In fact, bisan ang pagpa-uswag sang pangabuhi sa Komunismo ukon sa Welfare State kinahanglan man sang paghimakas sang kada isa agud mapa-uswag ang iya pangabuhi, ukon mapaseguro nga indi siya mawad-an sing pangabuhian, nga indi lang pirme nagasalig sa gobyerno.
Tungod sini, importante nga mabuligan ining mga biktima sang gyera sa pagpaseguro sang ila kaukod, ihibalo kag kinaalam agud mapabalik, kon indi gid man mapasanyog, ang ila mabungahon nga mga trabaho, negosyo, ukon ano man nga hilikuton sang wala pa ang gyera.
Kon nagadale kita nga may puluy-an na ang tanan kag iban pa nga instruktura, puede man gani mag-bayanihan ukon mag-alamutay ang tanan sang kabudlay agud matigayon ini.
Mas maayo gid seguro kon magsulod sila sa isa ka ātimebankingā, sa diin maghilisugot sila sa pagpaseguro sang puede iamut nga kabudlay kag ihibalo sang kada isa, katulad sangĀ ginahimo sang mga pigado nga komunidad sa Estados Unidos kag Britanya, nga indi kinahanglan amutan sing kwarta.
Makabulig diri ang gobyerno sa pag-provide sang mga equipment kag mga materyales nga gamiton sa pagpatindug sang kinahanglanon nga infrastruktura ā puluy-an, eskwelahan kag bisan ang pagtukod sang ma-negosyuhan. (w_mateojr@yahoo.com/PN)
