SA ATON demokrasya indi basta panag-iyahan lang naton ukon ipatuman ang isa ka bagay – katulad sang pag-angkon sang propyedad kag mga intereses, ang pag-dampig sa aton kabuhi, kag ang pag-amlig kag pagsulong sang aton mga kinamatarong personal kag sosyal – bisan pa sa aton pensar makapaayo ini sa aton.
Kinahanglan nga ang pagpanag-iya kag pagpatuman sini nasandig gid sa nagakaigu nga prinsipyo sang husto (right) ukon matarong (just). Otherwise, ang isa ka buhat sala (wrong) ukon indi matarong (unjust).
Angot diri, may ginapatihan kita nga mga prinsipyo moral kag ethical nga dapat naton sandigan sang kon ano ang Husto ukon Matarong nga puede naton itudlo sa aton pagtuo (relihiyon) ukon ginakilala nga mga kasuguan sa sosyedad nga amo ang magasiling sa aton kon tadlong ang aton ginahimo ukon indi.
Sa ina nga pagpati, upod kita sa prinsipyo nga “The end does not justify the means.”
Ang ining pagpati nagasiling nga bisan ano kaayo sang aton ginapatihan sa mga bagay apang kon labag ang pag-angkon ukon pagpatuman sini sa prinsipyo moral ukon ethical, indi dapat ini naton himuon kay indi nagakadapat. In fact, dapat kita manabat sa mga consequencia sini – pagpakamalaut (censure) man ukon aktuwal nga penalidad.
Por ejemplo, indi husto nga mangawat kita sang pagkaon (nga makapaayo sang aton ikaayong lawas) tungod sang aton kagutom. Ang dapat mangayo ka ukon pangabudlayan mo ini kay amo na ang husto nga ugali.
Indi man husto nga i-torture ang isa ka tawo agud mahibal-an lang kon sin-o gid ang may kasal-anan. Dapat gamitan gid ini sang lehitimo nga kinaalam agud mahibal-an sa idalom sang aton Konstitusyon nga naga-insistir sa pagpatuman sang “due process” kag “supremacy of the law.”
Indi basta magpahapos lang, katulad sang ginahimo sang mga mapintas nga pagginahum nga nagagamit sing pamahog, torture, kag iban pa nga pahapos nga medyos sa pagpilit nga makuha ang kamatuoran ukon ipatuman ang luyag sang yara sa gahom. Gawi ina ya sang mga diktador kag mga pasista, nga indi santu sa aton ginapatihan nga pagdala sang mga pumuluyo sing may dignidad sa aton Demokrasya.
“Unjust” man nga patyon ang isa ka kriminal samtang naga-sungka na siya sa mga otoridad sa luyag ta lang nga madula ang malain sa aton sosyedad. Indi kita dapat malipat sa kamatuoran nga makasasala kita tanan nga dapat maghalong sa pag-kondenar sa isigkatawo. “Condemn and you will be condemned,” siling gani sang Balaan nga Kasulatan.
Indi man husto nga mangdakop na lang kita sang mga tambay tungod lang sa aton suspetso nga basi may malain sila nga himuon samtang bisan kasuguan wala man gani kita masandigan. Dakpa lang ang may paglabag sa kasuguan, indi kay sa suspetso lang nga wala sing maathag nga basehan.
In fact, sa aton mismo nga kasuguan, hilway ang pumuluyo sa kon ano ang luyag nila himuon nga wala man ga-perhwisyo sa iban ukon nagalabag sa kasuguan.
-0-0-0-
Makadalayaw matuod ang nagasunod sing prinsipyo nga “The end does not justify the means.” Maka-Diyos ini kag maka-Tawo.
Gani ginadayaw naton ang panindugan sang kapulisan sa Bacolod City angot sa kon paano ang pagdakop sing nagaka-igu sang mga tambay sa sining siyudad.
Indi katulad sadtong ginhimo sang mga pulis sa Metro Manila, sa diin gindakop ang isa naton ka utod nga taga-Iloilo.
Gindakop siya nga wala sing madamo nga pamangkot sang may ginbakal lang siya sa tyangge sang dis-oras. Ang masubo pa kay gin-upod siya sa mga hurong sa prisuhan nga napatay gid sa ila pagkastigo.
Siling ni Police Sr. Supt. Francisco Ebreo, acting director sang Bacolod City Police Offfice (BCPO), naga-amlig gid sila sa pangpangdakop sang mga tambay.
Wala sila, siling niya, nagapangdakop sang tambay nga wala naman ginahimo nga violation sang kasuguan.
Ginpasalig man niya ang publiko nga ang ila kinamatarong sa aton hilway nga pungsod indi ma-violate sang mga kapulisan.
Okey ka, Tsip! (w_mateojr@yahoo.com/PN)
