SIN-O ang naghatag sa “tambay” sang malain nga imahen?
Indi naton matudlo kon sin-o guid man. Nagtuhaw na lang ina sa paino-ino sang mga tawo nga may malain nga experience sa tambay o may liwan nga agenda.
Antes pa man sa anti-tambay campaign, pila na sa aton katilingban ang may negative impression sa tambay.
Ginatawag nga “istambay” ang mga tawo nga yara lang sa kilid karsada, wala sang obra kundi ang magpalipas sang panahon. Sa masami may kaupod nga kaestorya. Pero puede guid magtambay lang nga nagaisahanon.
Ang tambay o istambay nagikan sa English term nga “stand by” nga nagakahulugan nagahulat lang – bagay man o tawo. Ang grupo sang mga tambay amo yadtong ginapensar nga mga pamatan-on o hamtong – masami sa ila nagainum sang makahulubog nga ilimnon nga ginahusgahan nga basag-ulero (war freaks).
Indi nga sa gina-glorify naton sila, pero ang istambay daw sa common fixture na sa matawo nga komunidad. Wala sang lugar nga paaliwansan sang panahon kundi ang tiangge sa higad dalan (sa masami sa kanto) pungko sa bangketo.
May mga kahigayunan nga kon may ginapangita ka sa isa ka unfamiliar nga lugar, istambay sa kanto lang ang imo mapangayuan sang kasayuran.
Nadumduman ko sadtong bata tubtub teenage years ko nga nagapuyo pa kami sa isa ka highly populated area sa isa ka barangay sa distrito sang La Paz. Madamo ang mga istambay. Masami sa ila ang mga lalaki. Lain-lain ang ila mga edad. Wala sang common nga recreation area kundi ang magtambay sa karenderia o kalduhan sang amon kaingud. May grupo man sang mga istambay sa “bulkitan” sang rueda. May pila man ka pamatan-on nga nagatipontipon sa basketbolan. Kon pangitaon sang nanay ang iya bata segurado nga ara lang dira.
Medyo suludlon ang amon balay gani dako gid ang mabulig sang mga istambay sa pagtudlo sang direksyon padulong sa amon.
Masaligan man nga katuwang ang mga tambay sa paghakwat sang akon balde kag labador sang inughalay nga linabhan. Sa public faucet pa ako sadto (kada gab-i) nagapanglaba sang linabhan sang bilog ko nga pamilya kag ang mga istambay sa higad ang masaligan nga kaupod.
Sa indi kalayuan, mabatian ko nga kon indi ila sports o hampang ang ila ginahambalan, posible girls ukon bisan ano-ano lang nga mapudyutan nga halambalan. Mas manami pa gid over cold beer ukon isa ka botelya sang alcoholic drinks kag ipalibot ang “tiligisan” sa mgapresent nga katoma.
Ang tambayan ordinaryo lang sa mga matawo nga lugar (overpopulated neighborhood) nga wala sang igkasarang sa garboso nga entertainment. Daw malaka lang makit-an ang tambay sa mga subdivision. Las otcho pa lang sang gab-i daw halus tulog na ang tanan sa elitistang community.
Baliskad ini sa mga matawo nga barangay. Las diez o las onse sang gab-i, buhi pa ang kalye. Sa mga medyo pulupigado (economically low) nga community, nanamian lang sila magpalipas sang oras kag makatulutugda sa mga sugilanon halin sa seryuso nga mga topic. Pero sa masami, mga labay-labay man lang…ang purpose amo nga maka-update o maka-bonding man lang sa ila mga abyan. Kon kaisa, lovelife man ang ginaestoryahan. May yara man nga mga plano sa kabuhi nga ginakonsulta sa mga abyan (kay daw sa mas mabug-at pa ang laygay sang katropa sang sa ila pamilya) kag kon ano ano pa dira nga madagmitan.
Wala lang…kon kaisa mas ginapili pa sang mga tambay ang ila rumbuhan sang sa comforts sang ila puluy-an nga kon indi na makatakod pa magpauli, didto na lang maagahan.
Masami nga nagaugtas sini ang ila mga ginhikanan, labi na ang mga iloy sang puluy-an nga natugyanan sa pagpopo sang kabataan sa paghinagub sang gab-i. Mabudlay naman nga mahangpan ini sang mga ginhikanan nga napadako sang nagligad nga generasyon. Nakulbaan sila nga ang ila anak nga nagaupod sa pagtambay lang sa higad masal-an man nga masabad. Ukon basi malamita sa kasabaron sang iban. Labi nga indi ini mahangpan sang mga tawo nga “foreign” sa ila ang concept sang “tambaying” (loafing) kay ang “tambay thing” duna lamang sa mga Filipino sa mga barangay nga ginakabig ang puluy-an sang iban o ugsaran sang kasilingan extension sang ila puluy-an.
Basically, kita nga mga Filipino mga social being kag luyag naton nga bahin kita sang grupo gani ang updating o pakipagtambay sa mga abyan daw sa common thing na lang.
Pero sosyal na subong ang iban nga tambay kay ang kitakits amo na ang convenience store. Didto na ang bag-o nga venue sang group study ukon lugar para sa pagkumpune sang thesis. Sa mga lugar nga ini, segurado nga walang namumuong plano nga krimen.
Nabutang lang karon sa “limelight” ang istambay sa kanto kasunod sang anti-tambay campaign nga sa police strategists ang kampanya makapugong (deterrent) sa paghimo sang krimen.
Sa mga katropa, karantso o daberks, tambay is not forever…pero chill, chill lang. Suksok sang panapot kag tagua ang “abs” nga inyo ginapaila-ila kay basi mapag-initan. (runjirjamolo@gmail.com/PN)
