DAPAT prioridad gid sang gobyerno ang problema sang kakulangon sang bugas sa merkado kag ang “inflation”, ukon ang daku na nga pagsaka sang presyo sini, upod sa iban pa nga tig-una nga pagkaon.
In fact, indi gid dapat pabay-an ang ini nga problema kag indi gid paglahog-lahogan ang pagsolbar sini.
Ang bugas kag ang tig-una nga pagkaon ang ginatil-og sa ginhawa sang aton sobra 100 ka milyon nga pumuluyo kag natural lang nga indi naton dapat pabay-an ini.
Man kon gutom na gani ang problema sang pumuluyo tungod sa indi na nila masarangan ang pagbakal sang ila kalan-on, patiha ako basi mag-rebolusyon na ang mga pumuluyo.
Mapati man kamo seguro nga wala pa sing natabo nga rebolusyon tungod sa problema sa droga. Gani, samtang indi ta mapabay-an ang problema sa droga, dapat lang nga seryosohon man naton ang problema ta sa bugas.
Tungod sini, nahangpan naton ang karon nga pagpanikasug sang gobyerno nga solbaron gid ang problema sang kakulangon sang bugas kag ang pagsaka sang presyo sini, nga indi na masarangan solbaron sang National Food Authority (NFA) paagi sa solo niya sini nga poder sa pag-import sang bugas.
May tariffication bill na gani nga ginahingyo sa Kamara (House of Representatives) kag sa Senado agud buwagon ang ining solo nga poder sang NFA.
Sa matuod, ang version sang Kamara napasar na sadtong Agosto 2018 pa. Ginahulat na lang ang pagpasar sang version sang Senado.
Si Presidente Rodrigo Duterte nagpadala na sing sulat gani sa kay Speaker Gloria Macapagal kag Senate President Vicente Sotto III agud ipanawagan ang “immediate enactment” sining tariffication bill.
Pagkatapos sini, magapungko na ang mga tulugyanan sang Kamara kag Senado agud humanon ang joint bill sa ila conference committee, aprubahan ini, kag ipasa na para sa pirma sang Presidente kag mangin kasuguan na.
Sunu man sa oposisyon, sa pagpamuno ni Senate Minority Leader Franklin Drilon, dapat gani pabahaon ang merkado sang bugas kag kutlon ang “restriction power” sang NFA sa importasyon sang bugas.
Ining “restriction power” sang NFA, paathag niya, amo gid ang kabangdanan sang padayon nga kakulangon sang “supply” sang bugas sa merkado kag sang pagsaka sang presyo sini.
Samtang, ang mga consumer group naga-oponer sa sining tariffication bill. Sunu sa ila wala garantiya nga mapadamo sini ang lokal nga “supply” sang bugas, ang pagkuha sang barato nga bugas halin sa gwa, kag kon bala mapilit ang mga lokal nga mga “producers” agud mapanubo ang presyo sang bugas.
Yara man gani gihapon, sunu kay Anakpawis Partylist Representative Ariel Casilao, ang cartel sa bugas nga maga-manipular sang presyo.
***
Kon wala sing mahimo ang NFA agud masolbar ining aton problema sa bugas, wala na kita seguro sing mahimo kundi ipasar ining tariffication bill nga magapahanugot sang hilway nga pag-import sang bugas. Ugaling lang, dapat ta man buligan ang aton mga mangunguma sa ila pangabuhian.
Kon magnubo na gid ang bili sang bugas tungod sining tariffication law, paano na lang mabuhi sila sing matarong? Sa subong yara sila gihapon sa poverty level sang pangabuhi. Dapat handumon ta man nga mapasaka naton ang ila level nga pangabuhi sa middle class.
Ang aton suhestyon amo nga tantyahon ta sing nagakaigu ang tariff (import duty), lakip ang retailer’s fee kag iban pa nga buhis, sang nagasulod nga bugas.
Ina agud indi man mapanubo gid ang bili sang bugas para makaginhawa man ang mga mangunguma sa ila pangabuhi, samtang indi man matam-an ang mga bumalakal. (w_mateojr@yahoo.com/PN)
