BASICALLY, ang problema naton sa trapiko isa ka problema sang mismatch, ukon indi pagsantu sang supply (sang dalan) kag demand sa pagbiyahe sing salakyan sa dalanon (roads).
Tungod sa kagamay sang dalan (small supply) para sa sobra nga kadamuon (big demand) sang salakyan, ang problema ta amo ang pagginutok sang salakyan (traffic congestion).
Of course, gamay man ang risgo para sa mga nagatalabuk sa dalan kay mahinay man ang dalagan sang mga salakyan. Ugaling, problema man ini sang mga may ginasakuan nga nagasakay sa salakyan.
Sa amo nga problema sang gamay nga dalan, ang masami naton nga solusyon amo ang pagpalapad sang dalan, ang pagdugang sang mga lanes kag ang pagtukod sang mga access roads halin sa gaproblema nga dalan. Subong man ang pagtukod sang mga alternative lanes para sa mga luyag maglakat-lakat nga mga commuters, iban pa nga alagyan nga indi maka-perhwisyo ang salakyan, katulad sang mga bike lanes, kag ang pagtukod sang mga service roads para sa mga salakyan nga de-cargamento.
Kon sobra naman ka lapad sang dalanon para sa diutay nga kadamuon sang salakyan, ang problema ta naman ang tendency sang mga drayber sa pagpadasig sang ila dalagan, nga nagahatag risgo sa kabuhi sang mga nagatalabuk. Ang malawig nga talabukon nga dalan makahatag man gani sing kahangawa kag pagkasalingasag sa mga commuters, labi na gid ang mga senior citizens kag mga may sablag sa lawas.
Sa masami, ang solusyon naton amo ang pagtukod diri sang mga pedestrian crossing (Ped Xing) nga may aviso sang “Slow Down Pedestrian Crossing” kag pagtukod sang mga traffic lights agud makontrol ang pagpadalagan sang salakyan kag pagtabuk sang mga commuters. Subong man ang pagtukod sang mga skywalks kag underground nga mga alagyan.
Apang indi lang simple ini nga mga problema. Una, tungod sa taliwas nga mga ugali sang aton mga drayber kag sang mga commuters mismo nga mahuyog mag-shortcut sang ila biyahe kag pagtabuk sa dalan.
In fact, tungod sining aton indi maayo nga binatasan, kag pagpatumbaya sa pagpatuman sang road safety kag convenient travel ang problema nagabalik-balik lang.
Salig ta nga ang mga salakyan sa gamay nga dalan makaginhawa paagi sa alternative route, gali maka-cause man ini sila sang kagutok sa ila pagsaylo sa iban nga dalan.
Salig kita nga magtawhay sa gamay nga dalan nga ginhalinan sang iban nga salakyan, gali magagutok man gihapon kay buslan naman ina sang iban.
Tungod sini, importante ang vigilance sa pagpatuman sang aton nagakabagay nga mga ordinansa kag regulasyon sa trapiko, kag ang disiplina sang mga commuters.
Wala sing dapat libre nga mga traffic officers. Kon may magpahuway, buslan dayon agud indi magbakante ang bantayanay sang trapiko.
Of course, madamo man ang dapat himuon naton agud mapaayo gid ang panlakaton naton sa dalan – safe kag indi makuri.
Lakip na dira ang road designs, ang pagtukod sang bag-o nga dalan nga makapalip-ut sang biyahe, pagsara sang isa ka dalan sa tion nga makapatrapik ini sa iban nga dalan.
Nagakaigu nga kontrol sang biyahe sang mga salakyan paagi sa speed limit kag traffic lights, may ready nga towing truck, padayon nga road maintenance, limit sa pagbaton sang dalagku kag malagba nga mga salakyan, bastante nga mga parking areas, impormasyon sa mga drayber sa adlaw-adlaw nga sitwasyon sang trapiko agud mahibal-an nila kon diin maayo mag-agi;
Pag-locate sang mga empleyado malapit sa ginatrabahuan, pagtugot sa pila ka empleyado agud maka-telecommunicate sang ila trabaho sa ila puluy-an, pag-schedule sang pagsulod sa kag pagpauli halin sa upisina kag eskwelahan agud indi magdululungan, kag iban pa. (w_mateojr@yahoo.com/PN)
