ANG World Health Organization (WHO) nag-admitir na nga “simply not ready” ang global community agud mapunggan gid ang paglapta sang COVID-19.
Ina tungod bisan ang mga masaligan nga mga pahito – katulad sang pag-lockdown sang mga lugar sa China nga na-infect sang COVID-19 – wala gani makapugong sang paglapta sining virus nga ini.
Yara na gani ini sa halos tanan nga lugar sang kalibutan, lakip na ang Filipinas, kay indi lang ang mga Intsik nga halin sa Wuhan City, ang epicenter sang pag-atake sining virus, ang gapalapta sini sa karon.
Pati na ang mga nakasalamuha nila nga mga biyahero sa bug-os nga kalibutan nga indi na tanan ma-trace kag ma-track down. Kon wala sing maathag nga sintoma, may ara man gani ang wala sintoma (asymptomatic) nga makapanglaton nga indi mo mahibal-an.
So, ano na ang matabo sa aton sini? Kag ano ang pwede naton mahimo sa bahin sang gobyerno kag sa aton kaugalingon nga pag-amlig?
Aratayon na gid lang bala kita, katulad sang mga manok nga naigu sang aratay nga mamilag-milag lang ang mabilin?
Of course indi matabo ang kasubong nga hitabo! Una sa tanan, mas nakapreparar kita sangsa China tungod nauna ini naigu kag nakatuon na kita sa ila eksperyensya.
In fact, ang eksperyensya sang China nagasiling nga indi man kasubong sina kalala ang madangtan sang mga pasyente sang COVID-19.
Sa China mismo sa diin grabe ang igu sang COVID-19 wala naglapaw sa 3 porsyento (3%) ang patay, ukon 3 sa kada 100 ka kaso. Tungod ini, sunu man sa China, kay ang mga 85 porsyento mga mild cases lang, nga kasubong man nga eksperyensya sang iban nga pungsod nga na-infect na.
Ining mga mild cases, sunu mismo sa WHO, indi makapatay sang pasyente kag maka-recover sila bisan seguro sa ordinaryo lang nga pagbulong. Ang iban gani kon iguon daw na-trangkaso lang nga madale paayuhon sa ordinaryo nga pagbulong.
Kon may mapatay gid man, sunu gihapon sang WHO, ini amo ang mga tawo nga mahina ang immunity ukon nagapabaya sang ila ikaayong lawas nga indi makabatu sa COVID-19 ukon gani sa iban nga balatian.
In other words, ang tanan may kahigayunan nga mag-ayo kon maigu man sang COVID-19! Basta gaamlig lang kita sang aton ikaayong lawas kag wala sing duna nga kahinaan nga dala sang mabug-at na nga daan nga balatian.
Sundon ang panugyan sang doktor kon paano likawan ang infection paagi sa paglikaw sa close contact, ukon malapitan nga pag-atubang sa mga tawo nga may sintoma sing ubo, pangatsi kag kabudlay sang pag-ginhawa. Maggamit sang face mask kon kinahanglan na. Sundon man ang panugyan nga magtutok sa mga health food nga nagapabaskug sang aton immunity kag makabatu sa balatian nga nagahatag, por ejemplo sang Vitamin C, katulad sang mga frutas kag mga prescribed vitamins. Mag-exercise man sing nagakaigu sa pagpabakud sang aton ikaayong lawas.
Sa bahin sang aton gobyerno, mag-ready sang mga nagakaigu nga bulong kag nagakabagay nga mga galamiton sa husto nga pagtatap sa pasyente nga nagakaladto sa ospital.
Samtang, padayon man ang mga hingyo sa pag-amlig batok sa paglapta sang COVID-19 sa komunidad, labi na gid halin sa mga pangayaw.
Sigehon man ang aton bantay sa mga development sa mga mas developed nga mga nasyon sa kon ano man ang ila ginahimo, katulad bala kon may nadiskurihan na sila nga bulong, bisan lang mga retroviral nga makapatulog sang virus kag ang mga madiskubre nga vaccine katulad sang gin-announce sang Germany kag mismo sang China.
Meantime, indi gid kita magbulag sa Diyos agud mas may kumpyansa kita sa aton padayon nga pagpangabuhi nga may kalinong sing panghuna-huna. (w_mateojr@yahoo.com/PN)
