MASAMI ang pagpanghakroy sang mga pigado sa sini nga panahon sang pandemya. Nagaagunto ang mga pigado bangud wala sang ikasarang nga masabat ang mga kinahanglanon sa matag-adlaw nga pagpangabuhi.
Mabatian naton sa mga taxi driver, mga sidewalk vendor, market vendor kag iban pa nga ang may maayo lang nga kahimtangan sa sini nga panahon sang pandemya amo ang mga manggaranon bangud wala sila nagabatyag sa kapurauton ilabi na nga damo sila sang pondo nga kwarta.
Kon pamatian naman ang mga manggaranon, apektado man sila bangud ang ila negosyo ang nagakapyerdi kag madamo sila sang balayran sa bangko kag sa iban pa nga lending institution nga indi nila masapar nga mabayaran.
Sa sini nga panahon sang pandemya, wala sang pigado ukon manggaranon nga wala naapektuhan. May yara sang natam-an kag may yara sang hapaw lang ang nangin epekto bangud man nga may panigana ukon nasipi nga kwarta para sa panahon sang emerhensya ukon krisis.
Kon kaisa wala sa manggad ang talaksan. Yara ini sa kinaiya sang tawo sa pagdumala sa iya nga resources. May mga tawo nga kulang sa pinansyal apang kahibalo mag-uyat sang kwarta nga indi mahubsan. Madamo man sang manggaranon nga nahubsan sang manggad bangud sa pasapayan nga paggasto kag nangin buhaha ang pagsinarayo.
Sa sini nga punto, luyag ko lang talakayon ang kinaiya sang pigado kag manggaranon. Tuyo ko nga mahibaluan naton ang kinaiya sang kada isa agud nga may giya kita sa kon paano matipigan ang kwarta nga aton gina-uyatan.
Kahibalo kita nga ang mga pigado nagahandom gid nga makabakal sang mga bagay nga yara sa paghinakop sang mga manggaranon. Nagahandom nga makabakal sang branded nga panapton kag iban pa nga personal nga kagamitan kaangay sang cellphone nga malahalon, alahas, kag iban pa. Apang ang mga manggaranon wala nagahandom nga magbakal sa mga luyag baklon sang mga pigado.
Lantawa bala ang mga manggaranon nga naghimakas nga makaangkon sang manggad, wala sila nagabakal sang mga malahalon nga bagay ukon branded. Nagakomporme lang sila sa mga ordinaryo nga panapton bangud kahibalo na sila sang ila balor kag indi na sila kinahanglan nga magsuksok sang malahalon agud makilala nga mga manggaranon.
Lantawa bala si Mark Zuckerberg, si anhing Steve Jobs kag iban pa nga simple lang ang panapton. Mas ginapili nila ang komportable nga panapton kaysa sa malahalon. Apang ang mga pigado nagapangutang para lamang nga makaangkon sang malahalon kag branded nga mga bagay.
Ang mga artista kag mga modelo ang nagasuksok sang mga malahalon, kag bangud sa ila pasayod naganyat ang mga ordinaryo nga pumuluyo kag nagagasto sang lubos agud nga mangin anggid sa ila gina-idolo nga artista ukon modelo.
Madamo man sang mga seaman, negosyante, kag mga empleyado ang nagatinguha nga makabakal sang dalagku nga balay kag ginakabig nga bunga sang ila ginpabalhasan. Nagapuyo sila sa malahalon nga mga subdivision sa pagpati nga may yara sila sang ipabugal. Apang ang mga may kaalam sa pag-uyat sang manggad, nagabakal sang propyedad nga angay ang presyo kag nagapatindog sang simple nga puluy-an. Masami yara sila sa may mga masangkad nga ugsaran ukon malayo sa mga kasilingan.
Kadamuan sang mga negosyante kag may ikasarang ang nagagamit lang sang cellphone nga simple, pangtawag kag pang-text lamang. Wala sila nagabakal sang malahalon nga latest model bangud para sa ila, magamit pa ang kwarta sa negosyo ukon sa iban nga kinahanglanon.
Nagalikaw ang iban nga mag-loan ukon maggamit sang credit card para mapalipay ang kaugalingon sa pag-angkon sang mga materyal nga bagay. Nagabakal sila kon masarangan nila kag wala nagapangutang para lang magpakuno-kuno nga may ikasarang.
Kon maobserbaran mo ang mga manggaranon, gamay sila magkaon kag halos prutas lang ang ginakaon. Ang mga pigado nagapungpong ang pinggan sa kadamo sang pagkaon kag dapat nagahabok ang tiyan bangud ini ang konsepto sang ginatawag nila nga “busog.”
Masami sa fast food chain naga-order sang pagkaon, luyag magpahibalo nga pirme manamit ang iya pagkaon. Apang sa kalibutan sang matuod nga manggaranon, ang utan kag prutas lang ang iya ginakilala nga manamit nga pagkaon.
Kon may kwarta ang pigado, dayon niya paminsar nga maggasto. Mabakal siya sang balay ukon salakyan. Mabakal sang malahalon nga bayo kag magkaon sa malahalon nga restaurant. Apang may mga bilyunaryo nga daan nga modelo ang salakyan, simple ang panapton, kag kon kaisa nagasakay sa public transport.
Madamo ang nagakahaylo sa pag-intra sa mga negosyo nga madasig kuno ang pagmanggaranon, nagapatad sa lotto kag iban pa nga numbers game. Apang ang maayo nga himuon amo ang mag-analisar, magtipon sang datus kag mahimo sang educated bet ukon mag-invest sa stock market.
Madamo man sang nagatambong sa seminar kon paano magmanggaranon. Ang iban nagabayad gid sang mahal para lang makatuon. Sa pihak sang madamo na ang nagtambong, apang pila lang ang nabatian nga nagmadinalag-on.
Matuod ang hambal sang mga mangin-alamon nga indi dapat mag-work hard, dapat mag-work wisely. Indi kinahanglanon nga maruntok ang tul-an sa pagbaka-baka kon may pamaagi man lang nga matawhay kag mas daku ang ginaganar.
Kadamuan sang mga nagmadinalag-on sa pagtipon sang manggad amo yadtong nagapati sa self-development ukon wala untat sa pagtuon kag pagtukib sa mga bagay nga makapahapos sa pangginawi sang mga tawo. Nagapaminsar sila kon paano makahatag sang ideya ukon maka-imbento sang bagay nga mapuslanon kag ini ang naghatag sa ila sang tuman ka damo nga manggad.
Pila lamang ini sa mga paanggid nga makapamuklat sa aton mata sa kinatuhay sang kada isa.
Luyag ko lang athagon nga may mga manggaranon kita nga makita nga buhaha sa ila manggad, ilabi na kon wala sila nagpundar ukon nagbugtaw na lang sila nga nagaulon sa pilak. Sila ang nagapamusdo sa manggad nga ginpundar sang ila ginikanan. Ginauyangan nila ang ila ginpanubli.
Wala sang malain sa pagdamgo nga magmanggaranon apang ang magahatag sang katumanan sini amo ang husto nga paghimakas.
Dapat matun-an naton kon paano himuon nga ulipon ang kwarta, indi kita magpaulipon sa kwarta. Dapat kwarta ang magatrabaho para sa aton kag indi kita magtrabaho sang lubos para makakwarta.
Kuntani ang ini nga panahon sang pandemya nakabukas sa aton paminsaron kon paano naton mahukas ang kadena sang kapigaduhon nga nagapabudlay sa aton kabuhi.
Tion naman nga bag-uhon naton ang aton paminsaron agud magbag-o man ang aton nga pangabuhi. (bertladera@gmail.com/PN)
