KAPIN sa 70 percent sang micro, small and medium enterprises ukon MSMEs diri sa Pilipinas ang nagaproblema sa ila cashflow kag nagaduso sa ila sa paghulam sang kwarta sa ila mga abyan kag himata agud nga mapabilin ang ila negosyo nga indi magsarurot suno sa Asian Development Bank (ADB).
Suno sa pagtuon sang ADB, ang mga negosyo kag panimalay sa Pilipinas ang may pinakalala nga epekto tuga sang coronavirus pandemic.
Sadtong Setyembre 16, ginpresentar ni ADB financial sector specialist Shigehiro Shinozaki nga 70.6 percent sang MSMEs sa Pilipinas ang napilitan nga temporaryo nga magsarado bangud sa COVID-19 outbreak.
Mayoriya ukon 58.8 percent sang MSMEs sa Pilipinas ang nagreport sang zero income samtang 28 percent nagsiling nga ang ila revenue nahulog lagpas sa 30 percent. Kapin naman sa 66.2 percent ang temporaryo nga nagbuhin sang tawo, kag 12.7 percent naman ang nag-apply for bankruptcy sa pungsod.
Natalupangdan man sang ADB ang pagpanagtag sang government support programs apang dapat makalab-ot ang financial support sa mga magagmay nga negosyante.
Bangud sa sini nga sitwasyon, naghulag ang 13th Sangguniang Panlalawigan ng Iloilo paagi sa pagpasar sang ordinansa nga makabulig sa mga magagmay nga negosyante kag sa mga overseas Filipino workers nga nawad-an sang trabaho bangud sa pandemya.
Nagdihon sang ordinansa ang author nga si 4th District Senior Board Member Rolando Distura, ang mga sponsor nga sanday 3rd District Board Member Jason Gonzales kag 4th District Board Member Fomingo Oso Jr. kag natigayon nga napasar ang Provincial Ordinance 2020-07-06 nga may tigulo “An Ordinance Implementing the Expanded Micro Business Recovery Assistance During Crisis and Emergency (EMBRACE) Program.”
Ginahimakasan nga matapos ang Implementing Rules and Regulations ukon IRR sa Nobyembre 19 gilayon nga mapatuman kag makahatag sang bulig sa mga nagabalakhuon nga mga magagmay nga negosyante kag OFW nga nawad-an sang trabaho.
Mahimo nga makahulam sang 20,000 pesos tubtub 100,000 pesos ang mga kwalipikado nga micro enterprise nga may duha ukon mas damo pa nga mga empleyado magluwas sa tag-iya, nagatindog na ang negosyo sang kapin isa ka tuig sa probinsya sang Iloilo, dapat may barangay certificate nga nagapamatuod nga permanente nga residente sang ila lugar ang tag-iya kag may nagapanindugan nga ang negosyo apektado sang pandemya.
Sa bahin sang mga overseas Filipino worker, dapat residente sang probinsya sang Iloilo, naka-eksperyensya sang job displacement tungod sang pandemic, dapat may pamatuod sang iya pisikal nga pagpang-empleyo sa luwas kag ang nagasweldo sa iya amo ang iya employer sa luwas kag indi agency gikan sa Pilipinas, kapin sa duha ka tuig na nga aktibo nga katapo sang OWWA.
May documentary requirements nga ginapangita para sa mga luyag maka-avail sang EMBRACE Program kag ini ang ginalakipan sang pirmado nga application form, annual Income Tax Return apang kon wala pwede man ang in-house Financial Statement, Mayor’s Permit ukon DTI ukon SEC Registration ukon Barangay Business Permit nga nagakahulugan nga bisan diin lang sa sini nga apat ka permit agud mapahapos ang pag-apply sang loan, kag ang Post-Dated Check ukon may presensya sang co-maker, kag may pirmahan nga affidavit nga nagasiling nga wala may nabaton nga anuman nga loan assistance sa bisan diin man nga ahensya sang gobyerno.
Sa bahin naman sang OFW, dapat may yara sang business plan kag makabulig sa pagbalay sini diri ang Local Economic Development and Investment Promotion ukon LEDIP Center sang Iloilo Province, mag-fill-up sang application form, kopya sang passport ukon boarding pass nga nagasaad nga nagpauli gid man ang OFW sang damlag lang ukon sa panahon sang pandemya, proof of overseas employment, proof of loss of employment lakip ang termination letter, sworn affidavit nga wala sang may nabaton nga loan assistance sa bisan diin man nga ahensya sang gobyerno, kag dokumento gikan sa OWWA nga ginpapauli ukon repatriated OFW.
Makahulam sang 20,000 pesos tubtub 100,000 pesos ang kwlaipikado nga micro enterprises ukon OFW nga wala sang interes apang may 3 percent nga service fee nga kaangay sa iban man nga loan facilities.
Mahimo bayaran sa 12 ka bulan ang hulam nga 20,000 pesos tubtub 50,000 pesos kag 24 naman ka bulan kon 51,000 pesos tubtub 100,000.
Magaumpisa ang bulanan nga bayad pagkalipas sang anum ka bulan. May penalty nga 0.5% ang isa ka bulan nga atrasar sa pagbayad. Apang kon indi makabayad sang sunod nga tatlo ka bulan, magasukot ang Iloilo Provincial Government sang bug-os nga kantidad nga gin-utang kag kon indi pa gid mabayaran, dira na ang pagpasaka sang kaso kriminal, sibil ukon administratibo.
Tuyo sang sini nga ordinansa nga mabayaran sang ginpautang ang iya gin-utang agud nga mapadayon nga makapautang ang Iloilo Provincial Government kag mapadaku ang EMBRACE Program.
Ginsiling sini nga handa na ang disbursement sang 15 million pesos nga alalangay nga ibahin sa lima ka distrito sang probinsya ukon painan sang 3 million pesos kada distrito. Ipain naman ang 2/3 sang 3 million pesos para sa micro enterprises ukon 2 million pesos samtang ang 1/3 sini ukon 1 million pesos ang itigana naman sa mga OFW.
Lauman ang pagpain sang pondo kada tuig bangud ginasigahum nga mangin tayuyon ang programa kag hibaluon man ang rate of availment kag success rate of payment agud nga makampanyahan pa gid ang mas daku nga alokasyon sang pondo.
Ginalauman nga mangin permanente ini nga pautang sang Iloilo Provincial Government para sa magagmay nga negosyante sa probinsya sang Iloilo.
Natigayon nga napasar ang ordinansa sadtong Martes, Oktubre 13, 2020 sa 64th Regular Session sang 13th Sangguniang Panlalawigan ng Iloilo.
Nagalaum kita nga makabulig ini sa mga nagakinahanglan ilabi na sa mga negosyante nga magagmay agud nga mapatayuyon nila ang ila negosyo, makahatag sang obra sa mga tawo, kag makabulig sa pagpatin-ad sang ekonomiya.
Dapat man nga mahatagan sang alternatibo nga palangabuhian ang mga OFW paagi sa pagtukod sang ila naluyagan nga negosyo samtang wala pa sang higayon nga makatrabaho liwat sa luwas.
Mataklad naton ang sitwasyon. Sa aton pagbuniligay, matigayon naton nga mapabangon ang aton ekonomiya. Maaagom gid naton ang kasulhayan pagkatapos sang sini nga pandemya.
Sa karon, kinahanglan nga aton mahatag ang hakus para sa mga ginakulabos. (bertladera@gmail.com/PN)
