NATIGAYON gid man sang mga Filipino ang pagsug-alaw sa bag-ong tuig nga wala sang madamo nga nahalitan tuga sang palupok kag pasirit.
May ikasarang man gali kita nga mapunggan ang kahalitan nga ginatuga sang palupok kag pasirit sa mga nagasug-alaw sang bag-ong tuig. May ikasangkol man gali kita nga maamligan ang aton isig-kapareho nga indi masamaran sa lawas ukon mapatay bangud diri.
Kon sadto pa nakamarasmas ang nagadumala sa pungsod nga himuon nga patakaran ini sa kada pagsulod sang bag-ong tuig nga dumilian ang mga palupok kag pasirit nga na makahahalit kuntani nalikawan ang madamo nga kasamaran kag pagkapatay kadungan sang pagbulag sang tuig.
Sa ginpagwa nga report sang Department of Health sadtong Enero 1, 2021, nagasiling nga may yara lang sang 50 ka fireworks-related injuries umpisa Disyembre 21, 2020 tubtub Enero 1, 2021 nga wala sang may nakatulon sang palupok ukon may napatay.
Sa sini nga 50 ka kasamaran, 49 diri ang fireworks-related kag isa naman ang bangud sa stray bullet. Patimaan ini sang 85 pecent nga pagnubo sang kaso gikan sa 340 ka kabug-usan nga kaso sang tinalikdan nga tuig. Indikasyon man ini sang 89 percent nga pagnubo sang kaso sa five-year average ukon umpisa 2015 tubtub 2019.
Nagapabilin nga may pinakadamo nga kaso ang National Capital Region ukon NCR nga may 22 ka kaso, ginasundan sang Region IV-A nga may lima ka ka kaso, kag may tag-apat ka kaso sa Regions I, V kag VI. Apang sa kabug-usan, ang NCR may 88 percent nga pagnubo sa numero sang mga nasamaran ikumparar sa nakaligad nga tuig.
Sa bahin sang lawas nga nasamaran, 33 percent sa mata, 24 percent sa kamot, 16 percent sa butkon, 12 percent sa ulo, kag 10 percent sa liog. Mayoriya sa kasamaran ang tuga sang pagsigabong nga indi kinahanglan nga punggulon ukon 67 percent, samtang two percent naman ang nalukpan nga kinahanglan nga utdon.
Nagapanguna sa gihapon ang kwitis nga nagatuga sang kasamaran nga may 29 percent, nagasunod ang boga nga may eight percent, five-star nga may eight percent, fountain nga may eight percent, kag triangle nga may eight percent man.
Ang signipikante nga pagbuhin sang kaso sang nalukpan ang ginatudlo nga posible bangud sa epekto sang COVID-19 pandemic sa pagselebrar sang pumuluyo paagi sa pag-usar sang palupok kag pasirit. Posible man nga bangud sa paghimakas sang mga local government unit sa pagdumili sa mga palupok kag sa Iwas Paputok nga kampanya sang national government.
Natalupangdan man ni Health Secretary Francisco Duque III ang pagbag-o sa pagbinatasan sang mga Filipino tuhoy sa ila ikaayong-lawas. Bangud sa pandemya, mas nangin “aware” ang mga Filipino kag imbolbado na sa “health and safety” sang ila pamilya kag komunidad.
Maathag nga kon hungdon sang mga Filipino, matigayon gid ang luwas kag masadya nga pagsug-alaw sa bag-ong tuig.
Kinahanglan lang ipahangop sa tanan kon ano ang katuyuan sang mga ginabag-o nga patakaran kag kon ano ang bentaha sini para sa kadamuan.
Indi man kinahanglan nga magbakal sang madamo nga palupok. Pwede ini nga himuon bilang pasalida sang komunidad kon sa diin imbis nga mansig-bakal ang kada isa sang palupok, pwede nila nga tingbon ang kwarta kag ibakal sang mas grandioso nga sahi agud nga matipunan sang tanan kag malantaw sang tingob.
Kinahanglan lang sang gobyerno nga maghatag sang alternatibo nga ideya ukon suhestyon agud magiyahan ang kada isa sa kon ano ang angay nga himuon tal-os sa naandan na nga sahi sang pagselebrar.
Indi kinahanglan nga mautdan sang tudlo ukon kamot, ukon mabulag, ukon mapatay ang isa ka tawo sa ngalan sang selebrasyon.
Matawhay na ang mga ospital bangud wala na sang sagunson nga pag-abot sang pasyente gikan sa magkatuhay nga lugar nga nagakinahanglan sang gilayon nga atensyon-medikal.
Naglipas na ang panahon nga gina-iskutinyo ang mga pasyente gikan sa magkatuhay nga ospital nga gindul-ungan sang mga pasyente nga nalukpan sang palupok ukon naigo sang nagtalang nga bala.
Bisan ang mga katapo sang media sa sini nga panahon ang manag-uhan sa sitwasyon apang nagapasalamat nga wala sang madamo nga pasyente nga ginpadangat sa mga ospital agud nga hatagan sang pagbulong tuga sang palupok.
Kuntani mapadayon na ang ini nga patakaran kag sitwasyon agud wala sang henerasyon nga baldado ukon kumpol, bulag, kag guba ang nawong bangud sa halit tuga sang pulbura.
Nagalaum ako nga magaabot ang panahon nga wala na sang may masamaran pa bangud sa palupok ukon pasirit, mas hugot nga patakaran ang ipatuman tuhoy diri, kag may mabalay nga kasuguan nga nagasibu sa sitwasyon kag panahon. (bertladera@gmail.com/PN)
