Ang vaccine nga bagay naton i-procure

INDI kita matingala kon ngaa sa karon laban sang aton mga pumuluyo indi luyag magpabakuna batok sa COVID-19.

Ang isa ka rason amo nga ang mga vaccine nga available sa karon pwede makuha lang anay sa idalom sang Emergency Use Authorization (EUA) sang World Health Organization kag sang mga WHO-recognized Food and Drug Administration FDA).

In other words, yara pa ining mga vaccine sa experimental stage, although samtang yara pa sa third kag final clinical maka-claim na ini nga “effective and safe”.

Sa karon ugaling, isa pa lang ka brand ang na-validate sang World Health Organization bilang “effective and safe” – ang Pfizer/bioNTech vaccine.

Ang buot silingon sini amo nga “pwede masaligan” pa lang, although kon mataas ang probability sini, katulad sang 95 ka porsyento sa kaso sang sining German-made vaccine, pwede na ini risguhan tutal wala man gani sing vaccine nga 100 percent nga “masaligan gid”.

Ang vaccine batok sa measles, for example, sunu sa US FDA, may 93 percent kag 97 percent “efficacy” man lang sa duha sini ka dose pero ginasaligan na ini sang tanan sa kalibutan sa pagtapna sang measles.

Ikaduha nga rason amo nga luyag mahibal-an anay sang aton mga pumuluyo kon ano ang posible nga adverse effects sang sining vaccine kon matublukan ka na, kag kon bala matambagan ini kon matabo.

Sa aton pagkahibalo, kon ma validate na kon “effective and safe” ang isa ka vaccine, lakip na dira ang ihibalo sa posible nga mga adverse effect sini kag kon paano ini posible matambagan.

Kon may adverse effect nga posible matabo sa imo, dapat mapaathag ini sa imo sang mga health authorities. Ma-tolerar bala ini ukon posible magbutang ini sa imo sa daku nga peligro? Kon nahadlok ka gid, indi ka na gid lang magpabakuna tutal boluntaryo man lang ini.

***

Sa mga naga-presentar sa pagbaton na sing order para sa vaccine baok sa COVID-19, una na dira syempre ang Pfizer/bioNTech nga na-validate na sang WHO.

Lakip man dira ang European Moderna vaccine, Oxford-AstraZeneca,  Chinese Sinovac kag Sinopharm, Zydus Cadila sang India, kag ang Novavax sang United States upod sa India nga nagahulat lang ma-isyuhan sang EUA.

Samtang, ginagamit na sa karon  ang Pfizer/bioNTech vaccine sa Germany, United Kingdom, kag iban pa ka pungsod sa Uropa; subong man sang United States kag iban pa nga pungsod sa Amerika.

In fact, isa sang naka-order sang Pfizer/bioNTech vaccine amo si Pope Francis para sa Vatican City.

May problem ugaling ini tungod ang storage requirement sini yara sa negative freezing point, although indi ini problema sang mga manggaranon nga mga pungsod kag bisan sang mga highly urbanized cities sa Filipinas.

Ang Iloilo City, on the other hand, kag madamo pa nga lugar sa Filipinas, mas luyag mag-order sang Oxford-AstraZeneca, nga ang storage requirement yara lang sa normal cooling sang refrigerator halin sa 2-8 ka degrees Celsius.

Ang siyudad sang Iloilo naka-order na gani sang initial nga 600,000 ka dose. AstraZeneca man ang gina-order ni Iloilo Gov. Arthur Defensor Jr.

***

Luas sa storage requirement, posible maluyag man mag-order sang iban nga klase sang vaccine tungod sa iban nga rason.

Pwede mabasehan ang kadamuon sang vaccine nga makuha, ang “effectiveness” sang vaccine, ang presyo kon kinahanglan baklon, ang convenience sa pagpanagtag sang vaccine, adverse effects nga nahibal-an nga pwede malikawan, kon bala mas malawakan ang gamit sini sa general population, kag iban pa nga konsiderasyon pabor sa pungsod ukon partikular nga siyudad.

Sin-o ang pwede mabakunahan sang Pfizer vaccine?

Tan-awon ta abe kon ngaa na-validate sang WHO bilang “effective and safe” ang Pizer/bioNTech vaccine.

Una gid tungod applicable ini sa may 16-85 nga pang-edaron nga makasakop sang madamo nga pumuluyo.

Malawak man ang representasyon sang experimento sini sa mga puti, africano, Filipino kag Asyano, latino, kag iban pa.

Lakip diri sa experimento ang mga healthy kag bisan ang may masakit katulad sang diabetes, high blood, heart failure kag iban pa nga pwede mabakunahan.

Sin-o ang indi pwede mabakunahan?

Una, ang mga kabataan nga kubos sa 16 anyos ang edad, kag ang sobra sa 85 anyos ang edad nga wala nalakip sa experimento. Ginatun-an pa sini kon pwede malakip sa experimento ining kabataan.

Ikaduha, ang ma-sertipayahan sang health authorities nga indi bagay bakunahan tungod sang ila delikado nga ginabatyag, katulad sang may serious allergic reaction sa bakuna kag iban pa nga masertipayan sang health authorities nga indi dapat bakunahan. Ang WHO wala naga-rekomendar nga magpabakuna ang mga nagabusong.

Ikatatlo, wala man gina-rekomendar sang US FDA nga malakip sa experimento kag mabakunahan sing anti-Covid-19 vaccine ang mga kabataan nga kubos ang edad sa 12 anyos.

Ano kalawak ang dapat nga immunization?

At least malakip ang 70-80 ka porsyento sang populasyon para sa herd immunity.

Good luck kag ubayan kita sang Diyos sa mga vaccine nga mapilian naton gamiton diri sa Filipinas!/PN