NAAGAW sang aton atensyon ang panawagan sang Department of Health (DOH) kag iban pa nga mga ahensya kag orgsanisasyon nga dapat i-regulate ang pagbaligya sang mga pagkaon nga ginakabig unhealthy para mga bata.
Natalupangdan sa mga pagtuon nga nagasaka ang numero sang mga overweight kag obese nga kabataan sa pungsod bangud man sa sahi sang pagkaon kag bangud sa lifetysle ukon gawi sang kabataan.
Nagpahayag ang DOH, kaupod ang National Nutrition Council (NNC), Food and Agriculture Organization (FAO), World Health Organization (WHO), kag United Children’s Fund (UNICEF) sa mga stakeholder nga nagaganyat nga hugton ang pagpatuman sang mga kasuguan kag himuon ang front of pack labeling sa mga commercial nga pagkaon.
Sadtong 2019, suno sa datus sang Expanded National Nutrition Survey sang Food and Nutrition Research Institute (FNRI), may low tubtob medium nga prevalence sang overweight nga kabataan gikan sa below five years old tubtob 19 years old.
Samtang, sa mga lamharon halos triple ang numero sang mga obese nga mas mataas sa mga urban areas kon ipaanggid sa rural areas.
Sa sini nga punto, luyag sang mga ahensya sang gobyerno kag mga organisasyon nga dapat may himuon nga tikang ukon mas hugton ang mga polisiya ukon patakaran agud nga mas mapigaran ang mga tawo sa pagbakal sang mga pagkaon nga kabus ukon wala gid sang nutrisyon.
Madamo na kita sang ginapatuman nga patakaran ukon polisiya apang ang kadamuan sini ang ginakalimtan ukon indi mapatuman. Ini bangud nga ang kada isa ka panimalay ang indi mabantayan sa ila luyag. Mabudlay man punggan ang kabataan nga nagawawaw kon indi pagbaklan sang pagkaon nga ila nanamian.
Nabutang sa alang-alang ang mga ginikanan kag wala na nagapaminsar kon bala ang pagkaon nga ila ginahatag may nutrisyon ukon wala. Importante para sa ila nga mahatag ang nagustuhan sang ila kabataan.
Bangud sini, madamo sang kabataan nga nabuyo sa mga pagkaon nga dagaya sa mantika, kaangay sang fried chicken, potato fries, burger kag iban pa nga may peligro nga mahatag sa ila lawas.
Apang, may punto man si Economics Professor Grace Edmar Elizar-del Prado sang Iloilo Science and Technology University (ISAT-U) sa iya comment nga nabalhag sa isa ka Facebook page nga nagasiling nga indi dapat magpasilabot ang gobyerno, nga tuman ka mahilabton sa paghimo sang personal choices sang mga tawo. Ang desisyon sa pagbakal ukon indi pagbakal ang dapat maathag nga naplastar paagi sa edukasyon kag ang regulasyon ginahimo sa bahin sang pamilya kag kultura.
Ginsiling pa sini nga kon himuon ini sang gobyerno, basi maminsar ang tawo nga ang pagbakal ang ginadeterminar sang gobyerno kag indi na mangin personal choice kag resulta sang paghibalo sa mga konsekwensya sang pagkaon sang healthy kag unhealthy foods.
Kon matabu ini, masablagan ang ikasangkol sang bumalakal kag ang market economy ang amat-amat nga marumpag. Ang sobra nga regulasyon sang gobyerno ang indi nagakaangay bangud madamo ang wala nanamian sa centralization sang government action.
Sa tunga sang luyag sang DOH kag iban pa nga ahensya nga mapunggan ang pagdata sang mga obese kag overweight nga mga kabataan kag sa lantaw sang mga ekonomista nga indi dapat pagpasilabtan sing lubos ang lakat sang ekonomiya, yara ang edukasyon nga mas mabakod nga salandigan sa pagpili sa kon ano ang mas maayo nga pagkaon nga makahatag sang dagaya nga nutrisyon.
Yara sa kinaalam sang ginikanan kon paano pangapinan ang ila kabataan batok sa ginatawag nga unhealthy foods. Ang pagtambok sang bata wala nagapatimaan nga healthy na siya. Indi man manami nga nagabudo-budo ang bata nga halos nabudlayan na maghulag bangud sa iya sitwasyon.
Kon hugton naton ang palakat sang negosyo, masablagan ang ginatawag nga free market economy, mahimo nga mas kaugtan naton ang gobyerno bangud kaangay nga magadikta na ini sa kon ano ang pwede kag indi mo pwede nga pagabaklon.
Mas nagakadapat nga obrahon sang gobyerno, paagi sa DOH kag NNC, amo ang pagpadayon sa ila adbokasiya sa radyo, telebisyon ukon social media sa kon ano ang maayo nga madulot sang healthy foods kag malain nga madulot sang unhealthy foods. Ipahangop man nga ang katambok sang bata wala nagapatimaan nga healthy ang bata.
Liwaton ko, sa tunga sang butungay sang lubid sang health kag economics, mas madinalag-on ang edukasyon sa paghatag sang angay nga direksyon padulong sa mas healthy nga pagpangabuhi, hilway sa balatian, ukon sablag sa lawas.
Kon ang mga tanum mo nga manami wala mo ginabunyagan sang softdrinks kay nahadlok ka nga malaya, ngaa indi mo gamiton ang ini nga paminsaron sa imo kabataan ukon mismo sa imo kaugalingon?
Kon makahalit ang sofdrinks, ngaa sige ang imo inom? Tion na nga mangin maalam kita sa pagpili sa kon ano ang ginasulod naton sa aton baba. (bertladera@gmail.com/PN)
