NAGLAB-OT na sa 188 ang napatay sa syudad sang Iloilo bangud sa COVID-19 base sa Case Bulletin No. 412 sang Department of Health – Regional Office 6 nga napetsahan Mayo 13, 2021.
Mas madamo ang napatay sa syudad sang Iloilo kon ipaanggid sa 179 nga napatay sa probinsya sang Iloilo.
Naghatag ini sang kakugmat sa mga otoridad, ilabi na sa ginatawag nga health authorities, bangud sa mataas nga mortality rate sang COVID-19 diri sa syudad sang Iloilo.
Nakabalhag sang 43 ka mga napatay ang City Epidemiology and Surveillance Unit ukon CESU) umpisa Enero tubtub Mayo sa sini nga tuig. Mas mataas ini sa record nga isa lang ka napatay sadtong Marso tubtub Mayo sang tinalikdan nga tuig.
Sa report sang CESU, ang 43 ka napatay sa COVID-19 ginalakipan sang 28 nga napatay bangud mismo sa covid-19 kag ang 11 naman ang may comorbidities nga nagpositibo sa virus.
Ang mortality rate sang bug-os nga pungsod bangud sa covid-19 suno sa DOH ang yara sa 1.67 percent apang diri sa syudad sang Iloilo naglab-ot na ini sa 2.46 percent kag tuman na ka taas.
Ang mortality rate amo ang kadamuon sang nagakapatay gikan sa mga kaso nga kumpirmado nga positibo sa COVID-19.
Ini ang dagway sang nagakapukan bangud sa virus. Ini ang pagpati sang mga doktor kag mga eksperto sa medisina.
Apang, mas maayo siguro nga indi lang kita mangin eksperto sa pag-isip sa kon pila ang patay. Dapat tungkaron man naton kon ngaa makabig naton nga mataas ang numero sag mga napatay. Dapat mahibaluan kon may mga unay nga balatian ukon may ginatago nga masakit sa lawas ang isa tawo antes ini napatay.
Nagapati ako nga indi tanan nga napatay ang may COVID-19. Nagapati ako nga bisan wala sang virus ang tawo apang kon makasulod na sa ospital dira siya nagakalatnan.
Mas peligroso ang magsulod sa ospital bangud mas kabalan ang virus nga nagahukmong sa sini nga lugar. Ang temperatura kag kondisyon sang ospital mas paborable para sa pagmuad sang virus kag mahapos ang paglaton-laton sini.
Tion na nga dapat ibuyagyag man sang mga hubon sang doktor sa pagpanguna sang City Health Office kon ano ang health status sang mga Ilonggo.
Madugay na nga tion nga wala kita kabati kon ano ang aton sitwasyon kon ikaayong-lawas ang istoryahan.
Madamo sang nagasiling nga silent killer para sa mga Ilonggo ang balatian nga diabetes kag sakit sa bato ukon kidney bangud sa kinaiya naton nga mahuyugon sa mga matam-is nga pagkaon.
Ngaa kinahanglan naton mahibaluan ang mga datus kon pila ang diabetic, may sakit sa bato, may sakit sa korason kag iban pa? Agud nga mangin aware ang Ilonggo tuhoy sa iya ikaayong-lawas.
Nadumduman ko sadto nga sang nabuyagyag ang kadamuon sang mga Ilonggo nga may balatian kaangay sa natumod naton, nag-uso ang zumba, ang marathon kag iban pa.
Sa sini nga panahon sang pandemya nga limitado ang hulag sang tawo, ginapaiway ang pagtipon kag madamo sang ginadumilian, mas nagakaangay nga maghatag sang alternatibo nga solusyon ang aton mga eksperto kon paano mapabilin ang maayo nga kahimtangan sang lawas samtang naga-away sa pandemya.
Kon lantawon naton, nabuyo ang syudad sa pagpanagang lang sa virus. Yara lang sa depensa kag wala sang opensiba kon paano mapabakod ang lawas kontra sa pandemya.
Maathag man nga wala sang bulong kag ang bakuna daw kaangay lang nga nagasuksok ka sang facemask agud nga indi malatnan sang virus.
Dapat ang importante nga ginapahangop amo ang kon paano pabakuron ang lawas agud nga bisan ano man nga balatian ang magsulod, bisan ano pa nga virus ukon bacteria ang magtilaw, sila ang mabudlayan sa pagpukan sa lawas nga mabakod ukon mapag-on ang resistensya.
Kon makamasmas ang tawo kag mapatudok sa iya ang kaimportante sang iya ikaayong-lawas, mas makapanagang siya batok sa pandemya.
Kuntani maghatag sang leksyon ang ini nga sitwasyon agud mas mapabakod naton ang aton health system, makadesisyon base sa mga datus kag makahimo sang tikang base sa sini nga mga impormasyon.
Kadamo sang ospital sa syudad sang Iloilo. Pila ka pasyente ang ginasulod sa isa ka adlaw? Ano nga sahi sang balatian ang masami nga ginaatipan sang mga ospital? Pila diri ang nakasalbar kag pila ang napatay? Ano ang estado sang mga pasyente, may ikasarang bala ukon pigado? Ano ang mas madamo nga pasyente, babaye, lalaki, bata ukon tigulang?
Kumpleto bala ang ospital naton sa pasilidad kag kagamitan? May tawo bala nga gintugyanan ang city government bala makatipon sa sini nga mga datus agud makita ang dagway sang health status sang mga Ilonggo?
Importante ang ini nga mga datus gikan sa mga ospital. Tion na nga magpakigsugilanon ang City Health Office, DOH-6 kag mga nagadumala sa mga ospital nga pribado kag gobyerno agud mapaalinton ini sa mga tawo.
Kon padayon naton nga ilikom ukon hipsan ang ini nga realidad, magapabilin nga bulag sa kamautoran ang mga Ilonggo kag magapadayon sa paglakat padulong sa pil-as. (bertladera@gmail.com/PN)
