NAGAKUPOS ang mga negosyante nga yara nagapang-arkila sang espasyo sa sulod sang mga mall. Kadamuan sa mga pwesto ang sarado na. Madamo na sang bakante nga lugar nga ginbayaan sang mga tenant bangud nga halos wala sang benta sa isa ka adlaw.
Una nga naapektuhan ang mga baligyaan sang panapton, ilabi na nga mas ginapasulabi sang mga bumalakal ang pagkaon kaysa sa mga bayo. Halos tanan nga baligyaan nila sa kada mall sa bug-os nga syudad ang nagsarado kag suno sa report nga nangin pangkalibutanon ini nga desisyon sang kilala nga brand sang mga panapton.
Madamo na ang nag-pullout kag madamo pa ang natalana nga mag-pullout sa pagtakop sang sini nga bulan.
Kon pamatian mo ang mga tenant, ginhatagan na sila sang daku nga diskwento sa arkila nila sa mall apang indi sa gihapon makasapar ang ila benta para makabayad sa sini nga arkila.
Kadamuan sa ila ang nagakagat na sa sistema sang food delivery. Nagagamit sila sang apps kag nagabaligya paagi sa online agud nga mas makabenta sing daku kag masapar ang ila arkila sa ila pwesto, bayad sa kuryente kag sweldo sa tawo.
Ang ila nga benta sa online nga gina-deliver sang mga nakamotorsiklo ang gina-isip man sang mall bilang benta sa isa ka adlaw kag bahin sa benta sa bug-os nga bulan.
Nagapangita sang paagi ang mga negosyante kon paano makasalbar sa ipit sang pandemya.
Mamutikan man nga ang iban nga baligya ang nagagwa na lang sa mall kag sa ila tagsa ka puluy-an na lang nagaplastar agud nga wala sang bayaran nga renta sa mall.
Makaluluoy gid ang mga naga-arkila, sa gwa man ukon sa sulod sang mall, nga apektado gid sa sini nga pandemya.
May mga negosyante nga sa online na lang nagahimakas nga makabaligya kag ang iban nga may gamay nga pwesto ang nagapaugat sang baligya tubtub sa kasanagon ukon ang iban 24 oras na nga naga-operate agud nga makabenta lamang.
Kuntani magsugilanon ang mga nagadumala sa mall, ang city goverment kag ang health authority kon ano ang mas maayo pa gid nga himuon magluwas sa naandan na nga ginahimo. Ang tuyo naton amo nga mabuligan pangita sang solusyon nga indi mag-alwak ang mga negosyante gikan sa mall padulong sa sidewalk ukon sa online ukon sa delivery nga sahi sang pagnegosyo.
Kapoy na ang tawo sa sistema. Indi mapunggan ang tawo nga magpanginpadlos sa pagpugos sa iya. Luyag na niya nga makahulag kag makapangita sang palangabuhian. Ginasugo siya sang iya kinaiya nga mabuhi sa bisan ano nga paagi. Indi naton mabasol ang mga negosyante kon maggwa sa mall kag ibutang ang ila baligya sa ila salakyan kag ilibod ini sa mga matawo nga lugar.
Mas bentaha kuntani kon yara sila sa mall bangud nga ang tanan nga tawo nga nagasulod ginatsekyar ang ila body temperature kag may sanitizer pa. Mabudlay kon sa yara ang mga tawo nagaupod sa nagatumpok, kaangay sang nagakatabu sa Fort San Pedro. Matuod nga open space kag nagabagusbos ang hangin apang wala kita sang garantiya sa mga posible nga matabu.
Wala man gintugutan ang mga sale agud nga indi magtumpok ang tawo rason nga sa online na lang ini ginahiwat.
Ginabag-o sang pandemya ang gawi sang mga tawo sa pagpamalaklon. Kon indi naton pagpangitaan sang paagi basi mag-abot ang panahon nga mapanas ang mall kag mangin bakante na nga building.
Indi lang kita magpokus sa problema. Paminsar pa gid kita sang iban pa nga mga posible nga solusyon magluwas sa ginahimo naton sa karon. Kinahanglan naton nga magpanibabaw sa sini nga problema nga indi mamalhan ang aton ekonomiya.
Mas makamamaty ang kagutom kag kapigaduhon. Tinuig ini nga mabulong. Ang covid-19 malampuwasan makalipas ang 14 ka adlaw.
Indi kita makakita sang tuhay nga resulta kon nagapabilin kita sa kaangay nga sistema. May lauman kita bala nga bag-o nga resulta kon amo lang gihapon ang aton sistema?
Sadto pa nagapangabay na kita nga pasangkaron ang paminsaron sa pag-atubang sa pandemya. Wala ini sang bulong, ang bulong yara sa aton kaugalingon. Kita ang solusyon.
Balikdon naton ang mga mall. Indi lamang ina building. Yara dira ang madamo nga negosyante kag madamo nga mga empleyado. Madamo dira sang mga nagaobra ang ginasaligan sang ila pamilya.
Kon kulang ang ila kita, ang ila mga himata sa panimalay nila nagagwa.
Buligan na lang naton nga mapapagsik ang negosyo sa mga mall agud mapunggan ang pag-pullout sang mga tenant kag agud nga indi madulaan sang trabaho ang madamo nga ‘breadwinner’ sa ila panimalay.
Palihog evaluate sa mga polisiya nga ginapatuman sang aton local government. Dapat kon magpatawag sang sinapol, indi lang ang city government ang nagahambal kag nagahatag sang direksyon, pamatian man ang punto kag panan-awan sang mga mall manager kag kon bala ini ang nagasibu man sa punto sang mga health expert.
Yara sa mga patakaran nga ginapatuman nasandig ang kahimtangan sang mga negosyo kag palangabuhian sang tawo.
Samtang nagaluya ang mga mall, nagaluya man ang ekonomiya. (bertladera@gmail.com/PN)
