MAY nangutana sa aton kon ngaa wala na gid kita nakasulat pa parti sa mga interesante nga mga bagay angot sa aton rehiyon, ang Western Visayas.
Sorry, medyo naagaw lang seguro ang aton atensyon sing lubos sang madamo nga mga problema sang siyudad, sang rehiyon, sang pungsod, kag kon diin pa sa kalibutan labi na gid ang angot sa Covid-19 pandemic.
Salamat sa pagpadumdum sa aton, kag ginakalipay ta gid nga may isulat naman kita parti sa rehiyon diri sa aton kolum.
Sa gihapon kuha naton ini sa “Interesting Facts About West Visayas” sa Book 14: “Origin of Names of Places” ni Atty. Rex S. Salvilla (+).
Kabahin na ining mga libro sa reference books nga na-authorize gamiton sa public kag private schools sang Department of Education, Region 6 sa iya Regional Memorandum No. 60 dated May 25, 1993.
Napulo’g isa (11) sining mga libro, nga may kopya pa si Atty. Salvilla sa iya puluy-an sa Molo, ang ginhatag niya libre sa aton sadtong pagkit-anay namon mga lima (5) na ka tuig nga nagligad. Buhi pa sadto si Attorney (Bless your soul, my good friend!).
Gintagaan niya kita sini nga daku gid ang pagpasalamat naton sa iya sa sining “interesting facts” parti sa Western Visayas, kon diin siya kag ako natawo kag nagapuyo.
By the way, ang West Visayas nagasakop sang mga probinsya sang Iloilo, Capiz, Aklan, Antique, Guimaras kag Negros Occidental.
Sa matuod, madamo diri ang wala gid kita sing hinalung-ong halin sadto pa bisan sa sugid-sugid lang, nga ang madamo sa aton kasubong man nga wala pa makahibalo.
Sa kabug-usan, galakip ini sang mga ngalan sang mga lugar sa WV halin sa laton-laton nga sugilanon nga nagasaysay sang ginsuguran (legend); kag mga ngalan sang mga lugar nga kuha sa pagkilala sang mga sapat, tanom kag kakahuyan, mga tinuga sa kadagatan, importante nga mga tawo, hitabo kag iban pa.
Tungod sang limite sang kalabaon nga tugot lang sa aton kolum, pila lang ang madala naton diri, kag ang pagdugang sini now and then na lang sa aton masunod nga mga artikulo.
***
Ngalan sang mga banwa halin sa mga tanom
Bago City – halin sa tanom, ukon kahoy, nga Bago-Bago nga madamo sa ini nga lugar.
Banate, Iloilo – halin sa isa ka tanom (shrub) nga Bulubanate nga madamo sa amo nga lugar.
Miagao, Iloilo – halin sa Miagos nga isa ka herbal plant.
Pandan, Antique – halin sa tanom (shrub) nga Pandan nga madamo sa amo nga lugar.
Pulupandan, Negros Occidental – halin sa pulo kon diin madamo ang Pangdan.
Ngalan sang lugar halin sa ‘tubers’
Pan-ay, Capiz – Ang orihinal nga ngalan sini amo ang Bamban, nga isa ka “tuber”. (Ang “tuber” isa ka tanom nga nagapatubo sang bunga halin sa gamut sini sa duta kasubong sang kamote, nga mananam kan-on kon luto.) Sang mag-abot ang mga Katsila sa ini nga lugar, kon diin madamo nga pagkaon ang ila nakita, nakapahayag sing matonog (exclaim) ining mga Katsila sing “Pan hay” (There’s bread!) kag amo na ang pagtawag nila sini sugod sadto.
Badiangan, Iloilo – halin sa Badiang, nga isa man ka “tuber”.
Dingle, Iloilo – isa ka klase sang lunang (clay) nga kon tawgon Dingle nga madamo sa amo nga lugar. Una ini nga ginkilala sa ngalan nga Ba-ong halin sa ba-ong, isa man ka “tuber”.
May yara man ugaling nga nagasiling nga ginhingadlan ini sing Ba-ong tungod ang daan sini nga naluntaran isa ka lupyak (depressed) nga lugar nga ginalibutan sang mga bukid-bukid (hill) nga kon tan-awon daw isa ka ba-ong (big frying pan).
Ngalan halin sa ‘springs and rivers’
Maasin, Iloilo – kuha sa Pait Spring sa Barangay Tamban (karon Barangay Magsaysay). Ang tubig halin diri mapait (salty). Ining tuburan ginhimo na sang barangay nga isa ka “shrine”.
Dumalag, Capiz – Ang Dalag nagatumod sa duag (color) nga “yellow”. Ginsiling nga kuha ang ngalan sini sa mga nagakahulog nga dalag nga mga dahon sang dalagku nga mga kahoy nga nagatabon (blanket) sang Agbalagon Creek sadto.
Madalag, Aklan – halin sa “brown” nga kolor sang malunangon (muddy) nga tubig sang suba.
Malinao, Aklan – halin sa masinaw (clear) nga tubig sang suba.
Ilog, Neg. Occ. – halin sa ilog (flow) sang suba./PN
