MABASOL mo bala ang tawo kon magpautwas siya sang iya opinyon sa mga bagay nga nagatublag sa iya? Mapunggan mo bala ang tawo sa paghimo sang iya kaugalingon nga kuro-kuro bangud indi klaro ang sabat nga iya ginahulat?
Kaangay sini ang nagakatabu sa karon sa kaso ni Claire Diergos. Tuman ka kontrobersyal ang insidente bangud isa ka babaye ang biktima, isa ka iloy, kag brutal ang sahi sang pag-utas sa iya kabuhi.
Bangud sini, nagtumar sang interes ang kadamuan sang mga Ilonggo. Ginasunod nila ang lakat sang imbestigasyon kag kon ano ang pinakabag-o nga development ukon update nga mahimo ipaalinton sang kapulisan.
Sa kalibutan sang imbestigasyon kag intelligence gathering, importante ang nagapaningad-singad sa palibot, sa kapehan, ukon sa mga lugar nga ginatalakay ang ini nga bagay. Wala man nagalahulugan nga gilayon nga patihan ang impormasyon, yara sa imo ang pagsala kon diin ang balido, ang matuod ukon ang may bug-at nga sugilanon kag kon diin ang dapat nga ipahigad bangud indi makabulig sa imbestigasyon.
Madamo sang pulis nga retirado na nga gung-an sa pag-imbestigar bangud ginagamit nila ang ila sentido kumon. Tandaan naton nga sadtong mga panahon wala pa sang teknolohiya, makabag-o nga gamit kon iban pa nga padugi nga mahimo magamit agud masolbar ang krimen magluwas lang sa sentido kumon.
Madamo sa ila ang nagayuhom-yuhom sa lakat sang imbestigasyon. Mas may mga punto ang ila diskusyon. Importante ang magpamati kaysa sa magsupak kag magpakuno-kuno nga labaw ang abilidad sa pagsolbar sa kaso.
Balikan naton ang kaso ni Claire Diergos. Nangin tuman ini ka kontrobersyal bangud ang biktima, sa nasiling na, isa ka iloy kag wala sang record sa kapulisan nga nangin problema siya sa kalinong kag katawhay. Isa siya ka negosyante nga nagatinguha nga maatipan kag mahatagan sang maayong nga bwas-damlag ang iya anak. Ini ang mga rason kon ngaa ginatutukan sang tanan ang kasolbaran sang kaso. Madamo ang naluoy sa iya bilang iloy kag bangud sa sahi sang pagpatay sa iya.
Kon ang ginpatay samong sa aton sosyudad, kon may record sa kapulisan kag kon bantog nga nakasakit sa iya kaangay nga tawo, posible wala man sang may mag-interes pa sa kaso. Lantawa bala ang mga ginpatay nga biktima sang summary execution, bangud sila ang may record sang kasamong sa sosyudad halos wala na man sang may nag-interes kag ginakabig sang iban nga daw kaangay sang tunok nga nagabot kag wala na sang may matuga nga huol sa palibot.
Indi angay nga magreklamo ang kapulisan kon nagapanukot ang tawo sa kahimtangan sang kaso. Kn wala sang pressure gikan sa tawo posible nga wala sang development nga mabatian kag malimtan na lang, maalimunaw, mapanas sa panimuot.
Pasalamat ang kapulisan kon may mga pumuluyo nga padayon nga nagatulod sa lakat sang imbestigasyon agud nga sila ang maghulag kag makapresentar sang pinakaulihi nga update kag kon bala may mabakod nga ebidensya kag kon may suspek nga makasuhan.
Kahibalo man ang tawo nga sa punta sang imbestigasyon, ang pulis sa gihapon ang magapasaka sang kaso. Wala man sang may nagakwestyon sa integridad sang naga-imbestigar kag sa proseso nga ila ginahimo.
Importante nga indi mangin pikon kon gina-ahat sang tawo ang resulta sang imbestigasyon. Indi dapat mangin “defensive” bangud naling-an sa “public clamor”. May tion nga dapat maghatag sang lecture sa tawo apang indi sa sini nga panahon bangud kon subong himuon ang lecture sa tawo makabig ini nga pagpanagang sa indi masabat nga pamangkot sa resulta sang imbestigasyon.
Indi man ako pulis apang madamo na ako sang operation nga naupdan, mga raid kag buy bust operation kag iban pa, lakip na ang pagsulod sa ginahukmungan sang mga rebelde.
Kalabanan sang nasolbar nga kaso sadto gingamitan lang sang sentido kumon. Natultulan ang suspek sang krimen bangud sa kuro-kuro sang tawo sa palibot.
Tandaan nga kon pulis ang nagapamangkot, naga-uklo sa pagsabat ang tawo, apang kon media kag medyo sikreto mas naga-ilig lang ang impormasyon. Sa simple nga pulong, dapat mangin kampante ang ginapamangkot kag may salig sa nagapamangkot.
Nahangpan ko kon ano ang intelligence gathering kag intelligence monitoring bangud sa masami yara ako sa operation kag kaupod ko ang mga hangkilan nga mga intel sang kapulisan sadto nga aktibo pa ako sa radyo.
Indi man masiling nga abilidaran ka na kon libro lang ang imo ginaatubang kag puno kag sang teorya. Indi man masiling nga masolbar mo ang tanan paagi sa sopistikado nga teknolohiya.
Likawan naton nga maghimo sang gilayon nga konklusyon bangud mabudlayan kita sa pag-explore sang iban pa nga posibilidad. Indi na makabaton sang bag-o nga ideya ang aton pinsar kon gutok na sang mga konklusyon nga nahimo gikan sa limitado nga impormasyon.
Kabay pa nga may masanag kag mapag-on nga resulta ang imbestigasyon. Kabay pa nga indi mapaslawan ang tawo nga nagahulat sa ginapromisa nga kasolbaran sa natabu nga krimen.
Indi mahal kag mabug-at nga gamiton ang sentido kumon, libre ini kag epektibo para sa kahibalo maggamit. (bertladera@gmail.com/PN)
