KAANGAY sang mga hinuptanan nga nakagwa sa ila kural ang sitwasyon sang mga pumuluyo sa syudad sang Iloilo, kag ayhan bisan sa iban man nga bahin sang probinsya sang Iloilo.
Matalupangdan ini sa karon ilabi na nga nagagutok ang calle real sa ginatawag nga ‘foot traffic’ ukon madamo sang tawo nga nagalakat kag nagasumalangay sa kalye. Patimaan ini nga madamo na sang naggwa sa ila balay kag naglumbayag na sa palibot sang syudad.
Matuod nga indi pa kaangay sadto ang sitwasyon sa palibot sang syudad, partikular na sa calle real, apang bisan paano naundan na sang tawo ang mga kalye.
Nakabati ako sang sugilanon sang sidewalk vendor nga sadto indi magnubo sa tres mil pesos ang ila mabenta sa load pa lang sang cellphone apang sa karon indi makataklad sa 500 pesos kag kon kaisa wala pa sang benta. Nagalaum siya nga mag-amat-amat na ang pagbalik sang tawo sa dalan agud nga makaagom man sila sang alibyo sa ila sitwasyon sa karon.
Madamo naman sang mga establisemyento nga nakaagom sang madamo nga kustomer, makabig nga daw nagabawi-bawi na ang ila kita kon ikumparar sadto nga kada adlaw lunsay panghakroy na lamang ang mabatian bangud wala sang benta.
Kon magsulod ka sa mall, may mga ginahiwat na nga mga event agud nga makapaganyat sa mga nagalagaw sa mall. May mga store nga liwat nga nagbukas kag may bag-o nga mga baligya nga nagatuhaw. Makabig naton nga nakasakay na sa buylo ang mga negosyante agud nga makabawi sa malawig kag daku nga kapyerdihan sa negosyo.
Indi malipod nga nagagutok na ang mga depasahero nga salakyan. Bangud nga wala na sang partisyon nga plastik, nagadikitanay na ang mga pasahero kag halos indi na masunod ang ginasiling nga 70 porsyento nga kapasidad sang pasahero sa jeep ilabi na ang yara sa mga terminal bangud nagahingamo man ang driver nga makakita sing daku nga income kag ginarason na lamang sini nga nagapamilit ang pasahero nga magsakay bisan pa nga yara sa iya poder ang pagsaway kag pagkontrol sa kadamuon sang iya pasahero.
Indi ini mahinago sa mata sang mga nagalagaw man sa palibot. Maobserbahan gid ang kinatuhay sang sitwasyon kag kinahanglan lang nga indi mabuyo ukon malingat ang tawo nga may dapat gali siya nga aligmatan sa sitwasyon.
Kabay pa nga mahangpan sang pumuluyo nga ang tuyo sang paghalog sang pagsulundan sa quarantine nagatuyo lamang nga mabalanse ang sitwasyon kag makabawi ang ekonomiya.
Nagahilapit na ang paskwa kag madamo sang negosyante ang kinahanglan nga makabenta sing daku bangud madamo man sang obligasyon nga tamdon kaangay sang bonus para sa iya empleyado kag bayad sa pag-renew sang business permit kag balayran sa buhis.
Ginalauman naton nga mas magagutok pa gid ang dalan kag mas magabug-at ang ilig sang trapiko sa masunod nga mga semana samtang nagahilapit ang paskwa.
Ini ang rason kon ngaa nagapahanumdom kita sa mga tawo kag ginapa-anggid naton sa kasapatan nga nakagwa sa kural bangud namag-uhan, nagalumbayag, nagapakadto-pakari kag nagakalipat nga may kasumpong nga indi makita.
Basi mabuyo ang tanan kag malutsan naman kita, indi kita luyag nga magbalik sa panugod bangud makapoy na kag halos naubos na ang aton resources para sa pag-away sa pandemya.
Kadamuan ang nabakunahan na apang indi kita dapat magkampante ukon maghalog sa pagpanagang batok sa pandemya. Kinahanglanon naton nga magpabilin nga aktibo kag mag-aligmat kag indi malipat sa pagsunod sa minimum health protocol.
Kon tugtan na nga kakason ang face shield, nga boluntaryo na ang pag-usar sa karon, indi dapat malipat nga i-unay ang face mask. Ini lang ang aton mapag-on nga proteksyon agud ang virus indi masyado makalaton.
Tandaan naton nga ang ginbuksan amo ang ekonomiya, para sa aton palangabuhian kag indi para may atipanon naman ang punerarya. Ginligwahan kita agud nga makapangabuhi kag indi agud mapatay.
Samtang indi pa tuman ka gutok sa mall ukon sa grocery kag samtang may ikasarang nga magpamalaklon, mas angay nga himuon ini sang mas temprano agud nga makalikaw ka sa madamo nga tumpok sang tawo.
Kahibalo naman kita sa ginatawag nga holiday rush, nagaginutok ang tanan nga balaklan kag nagapila sing malawig ang nagabakal. Diri ang mataas nga risgo sang paglaton sang virus.
Matuod nga bakunado ka na apang wala ina nagagarantiya nga indi na maglaton ang virus. May yara ka lang sang masaligan nga manug-away sa virus apang ang balatian traidor kag wala sang may makapulong sa matabu rason nga importante sa gihapon ang paghalong.
Yara sa aton ang gahum sa paghatag sang alibyo sa sitwasyon. Yara man sa aton ang gahum nga makapalala sa sitwasyon.
Ginbuksan ang higayon para sa ekonomiya, kabay pa nga wala sang may matrabisiya. (bertladera@gmail.com/PN)
