MADUGAY na nga ginahandom nga bag-uhon ang mga merkado sa syudad sang Iloilo ilabi na ang Iloilo Terminal Market ukon Super kag ang Iloilo Central Market ukon Tienda Mayor ukon Central.
Kon ipaanggid sa iban nga syudad, mas nawigit na ang syudad sang Iloilo sa paghatag sang atensyon agud mapanami kag mapaayo ang kahimtangan sang mga merkado, ilabi na ang Super kag Central.
Sadtong panahon ni anay Mayor Jed Patrick Mabilog, City Hall Beat Reporter pa ako sadto, nakita ko na ang perspective sang sini nga proyekto, ang katuyuan sini kag ang pagpamalabag sang mga manugbaligya sa ginaduso nga pagkay-o sini.
Madamo sang isyu nga nagtuhaw. May pasuni nga sindikato nga amo ang naga-okupar sang madamo nga kiosko kag ginapa-arkilahan sa iban. May mga kuryente nga wala nagaagi sa kuntado. May kiosko nga ginahimo kasahan ukon ginagamit nga doog agud pautwasan sang nagapakighilawas. May kinawatay nga nagakatabu. May baligyaanay sang ilegal nga druga.
May pasuni sadto nga wala gina-remit ang ginasukot sa arkabala. Tuman ka damo nga garok ang natukiban sang nag-init ang isyu apang kaangayt sang kalayo nga nag-ibwal, nagpugday man ini sang hinali nga ginlipasan sang panahon kag nagbugnaw ang paminsaron kag balatyagon.
Bangud sang sini nga mga isyu kag sitwasyon, liwat sadto nga ginduso ang plano apang padayon ang pagpamalabag sang mga manugbaligya sa kahangawa nga madis-og sila kag mawad-wan sang palangabuhian.
Ginsapol kag ginpaathagan apang wala gid nalugpayan. Nagtuhaw ang paksyon apang wala nahusgaran tubtub karon.
Nagapati ako nga kinahanglan na nga mangin moderno ang merkado. Dapat kay-uhon ini agud nga wala na sang atop nga nagasagwak kon mag-ulan, wala na sang marigna kag naga-ngito-ngito nga alagyan, wala na sang barato nga kanal, kag mahigko nga kasilyas.
Nagalikaw ang tawo nga magpaninda sa merkado bangud sa sini nga mga kabangdanan, magluwas pa sa may daya nga kiluhan kag presyo sang produkto nga taglumapaw.
Kulang lang sa plano kag sistema ang syudad sa pag-atubang sa sini nga mga isyu kag nahadlok maggasto masolbar ang ini nga problema.
Kinahanglan nga magpasad sang isa ka task force, temporaryo nga magapatuman sang polisa durante nga ginahitso ang problema, agud nga liwat nga kilalahon ang tanan nga naga-okupar sang pwesto, lantawon ang ila mga dokumento sang pagpamatuod, kag kon ginabaligyaan pa nila ukon ginaparentahan na lang sa iban.
Magpasad sang hubon nga magatuon sa sitwasyon, gamiton ang survey form ukon questionnaire agud mahibaluan ang sabat gikan sa ila kag ang sitwasyon nga luyag nila isikway. Sila mismo nga mga vendor ang magahatag sang ila punto kag sentimento kag ang datus magagikan sa ila.
Diri basahon ang balatyagon kag paminsaron sang mga vendor. Diri basehan ang mangin angay nga solusyon. Kag ini ang iplastar sa ila nga sabat sa tanan nila nga ginakahangaw-an.
Kon pulsuhan sila, ang ila ginakahangaw-an nga mabutang sa kamot sang pribado nga negosyante ang ila kapalaran, nga basi madis-og sila, nga basi indi na sila makasarang sa arkila, kag basi mapanas sila sa paglipas sang panahon.
Sa nasiling ko, wala ako nagapamalabag sa plano nga kay-uhon ang merkado. Mas manami nga may moderno nga merkado nga sarang ipabugal kag mangin bag-o nga rumbuhan sang mga pumuluyo.
Apang, ang makatalagam kon itugyan ini sa pribado nga mga negosyante nga ang handom amo nga maulian ang ila gasto sa pagpakay-o kag ang pagginansya gikan diri.
Tuhay ang balatyagon kag tratasyon sang pribado nga negosyante kaysa sa gobyerno sa pag-ulikid sa mga tawo. Indi maka-insister ang tawo kon tuhay nga dulunggan na ang dapat magpamati.
Kon masarangan sang syudad nga gastuhan agud nga magtahum ang mga plaza, ngaa indi sini pagdedikaran ang pagpanami sa mga merkado?
Ang plaza maanyag apang wala sang kita. Ang merkado may arkabala, may kita gikan sa manugbaligya.
Indi man angay nga isalig na lang sang syudad sa pribado nga negosyante ang pagpakay-o sang merkado. Patimaan ini nga indi kasarang ang syudad kag kabus ang ila paghangop kag pagbatyag sa sitwasyon sang magagmay nga negosyante.
Nasarangan gani sang syudad nga mangutang para sa pagpa-imprubar sang iban nga mga merkado, ang pagduso para sa pagpatindog sang ospital kag iban pa nga lugar para lang lagawan kag dayawon ang syudad sa manami sini nga mga kaladtuan.
Apang ang madugay na nga problema sa merkado ang wala ginatalupangod kag ang solusyon ginapasa sa pribado nga sektor.
Diri nagapamalabag ang mga vendor, indi nila luyag nga ipasa sila sa pribado nga tagdumala bangud kahibalo sila sang ila madangatan. Kahibalo sila nga mas mangibabaw ang negosyo kontra serbisyo.
Angay sini, syudad ang mangita sang paagi nga makay-o ang merkado kag indi pag-itugyan sa pribado nga sektor.
Katungdanan ini sang syudad. Ang solusyon kag pag-ulikid sa mga vendor yara sa syudad. Ang pag-moderno sang merkado katungdanan sang syudad.
Kabay nga mangin responsable ang syudad kag indi pag-isalig sa pribado nga sektor ang iya katungdanan.
Nagapati ako nga masarangan sang syudad nga mapakay-o ang merkado bangud namedyusan sini nga matigayon ang iya ginahandom nga proyekto. Nasandig ini sa determinasyon kag matuod nga pag-ulikid sa mga ordinaryo nga pumuluyo.
Manami lantawon ang moderno nga merkado nga nagtindog bangud sa kaugalingon nga paghimakas sang progresibo nga syudad. (bertladera@gmail.com/PN)
