SA IDALOM sang Free Enterprise provision sang Constitution ginakilala ang “indispensable role” sang pribado nga sektor (Phil. Const. Article II, Section 2).
However, nagapaandam ang Article XII Section 19 nga “No combinations in restraint of trade or unfair competition shall be allowed”.
Ginpaathag ini sang Price Act (RA 7581) nga nagahatag sing proteksyon sa mga konsumidor sang basic necessities kag prime commodities sa idalom sang “illegal Acts of Price Manipulation” (Section 5-e). Ginatudlo sini ang Hoarding, Profiteering, kag Cartel angot sa pagbaligya sang basic necessities kag prime commodities.
Ang Hoarding nagatumod sa “undue accumulation”, ukon ang pagtago ukon indi anay pagpagwa sang produkto, agud makapamentaha sa mataas nga presyo nga matuga sang “artificial shortage” sa merkado.
Ang Profiteering naman isa ka pagpa-presyo sang produkto lapaw sa matuod nga balor sini.
Matabo ang Cartel sa paghimbon sang duha ukon sobra sa duha ka tawo ukon grupo agud ma-kontrol ang presyo.
Ang penalidad diri (Price Act, Section 16) amo ang 5 tubtub 15 anyos nga pagkabilanggo kag Fine nga P5,000 tubtub sa isa ka milyon ka pesos (P1M).
May problema ugaling sa kaso sang mga agricultural crops katulad sang sibuyas, nga nangin daku nga isyu tubtub subong.
Ina tungod wala naga-apply diri ang prima facie evidence provision (Price Act Section 5-e) batok sa over-stocking sobra sa 50% sang “usual inventory” ukon ang pagpasaka sang presyo lapaw sa 10% sa sulod sang isa ka bulan.
In other words, indi maakusaran diri ang mga negosyante sang Hoarding, Profiteering kag Carteling sang mga agricultural crops.
Obviously, pabor ini sa mga “unscrupulous traders” kag “smugglers”! Ngaa ayhan wala ini maisipan sang aton Kongreso?
Gani ang nagakatabo amo gid lang ang pagpatuman sang natural phenomenon sang Law of Supply and Demand nga nagasiling: “Gataas ang presyo kon gakulang ang Supply (inugbaligya) kag maganubo ang presyo kon maulian ini; (conversely), gataas ang presyo sa pagtaas man sang Demand (pagka-kinahanglan) kag maganubo man kon magnubo ang Demand.”
So, ang ginahimo sang gobyerno amo ang pagbantay lang sang lakat sang Supply kag Demand kag mangita medyos agud ma-“stabilize” ang presyo sa level nga “acceptable” sa apektado nga mga sektor.
Isa sini amo ang pagbakal sa luas (import) sang apektado nga produkto, katulad sang sibuyas, agud mapun-an ang kakulangan sang Supply.
Pero sa ano nga level nga “acceptable” ini sa tanan nga apektado, nga sa karon mayor gid nga apektado ang mga mangunguma kag ang kubos nga mga bumalakal sa merkado, nga yara sa mayoriya sang aton populasyon?
Siling ni Robert Tan, presidente sang Food Terminal Inc. (FTI) sa West Bicutan, Taguig sadtong Enero 16 nga Senate Hearing, nga P500 per kilo ining “stabilizing price” sang sibuyas.
“Stupid”, akig nga siling ni Senadora Cynthia Villar, tsirman sangCommittee on Agriculture.
In fact, kon sundon ining panugyan sang FTI president, double whammy ini sa mga mangunguma.
Tungod kon mas barato ang pagbaligya sang imported maganubo man ang presyo kag kitaon sang ila inugbaligya; sa paglikaw man sang manugbakal sa mas mahal nila nga inugbaligya, madamo na sini ang indi na mabaligya, gani maganubo man ang ila kita.
Samtang, okey na sa mga mangunguma ang “farmgate price” nga P200/k nga ginabakal sa ila sang NGO nga Young Farmers’ Challenge Club of the Philippines (YFCCP), nga magadalagan seguro sa P230-P250 sa merkado. Amo na ini ang presyohanay sa merkado sa Metro Manila sang sini lang.
***
Sa isyu sang Supply, nag-insistir gid ang Dept. of Agriculture nga may kakulangan gid sang Supply.
In fact, gintudlo sini ang importation quota sang bilog nga sibuyas sang Filipinas nga mga 21,060 metric tons – 17,100 MT sang red onions kag 3,960 MT sang yellow onions. Nag-abot ining importasyon sadtong Enero 17 sang sini nga tuig.
Gin-deny ini sang mga mangunguma kag gintudlo ang mga “unscrupulous traders” kag mga smugglers nga kaugyon pa kuno ang iban nga opisyales sang Dept. of Agriculture.
Sa Senate hearing sang Enero 16, nagpabutyag gani si Ramon Silverio, chair sang provincial cooperative development council sang Occidental Mindoro nga, sa matuod, bastante ang supply sang sibuyas sa pungsod.
In fact, siling niya, ang produkto nga sibuyas sang Occidental Mindoro (83,000 MT) bastante na ini nga makapuno sang kinahanglanon sang pungsod. Samtang nagsugod naman ang harvest sang sibuyas halin sining Enero agud pun-an ang kakulang sang Supply sang sibuyas, kon may kakulangan gid man sa pila ka lugar./PN
