SEGURADO naton nga igakalipay gid sang aton mga pumuluyo ang ining ulihi nga development sa siyudad sang Iloilo.
Amo ini ang pagpatuman na sang plano sang siyudad, sa pagpanguna ni Mayor Jerry Trenas, ang pagtukod sang “modernized” nga mga merkado publiko. Makita na gani sang publiko ang pagsugod na sang pagtrabaho sa sining mga proyekto.
Kabahin na ini seguro sang pagpauswag pa gid sang siyudad padulong sa isa ka Smart City nga nabatyagan na naton sa padayon nga pagpadasig sang operational efficiency sang siyudad paagi sa mas malawak na nga pagpatuman sang Information kag Communication Technology (ICT). Naunahan na gani ini sa Southeast Asia sa Singapore.
***
Kalakip sa pag-“modernize” sang mga merkado ang pagpaseguro nga “flood-free” man ang mga ini, nga indi katulad sadto nga pirme ginabaha-baha sa gwa kag sa sulod bisan pila lang ka minuto nga pag-ulan.
Mangin masulhay naman ang panghulag sang mga manugbakal dira sa sulod kay mas orderly na ang pagpahamtang sang mga pwesto, kag ma-improbar man ang trapiko sa palibut sini.
Tungod sini, maka-kumpetensya na ang mga ini sa dalagku nga mga privately-owned supermarket kag mapauswag man ang pangabuhi sang mga vendors sa pagdamo pa gid sang manugbakal dira.
***
Angot sa sining pag-“modernize” sang mga merkado amo man ang pagpaseguro nga “flood-free” na ini sila. In fact, isa ini nga sabat sa aton problema sa Climate Change diri sa siyudad nga masami ginabahaan sa panahon sang tag-ulan.
Kilala ang aton pungsod sa kalibutan nga “most vulnerable” sa Climate Change, ukon makatulublag na nga pagbag-o sang klima.
In fact, nangin biktima na kita sang makahaladlok nga resulta sini sa siyudad sa dala sini nga mas mabaskug nga mga bagyo, malaparon kag madalom nga pagbinaha-baha, padayon nga pagsaka sang temperatura nga nagapamala (drought) sang aton mga talamnan, ang sige pagsaka sang taob nga nagapakitid sang baybayon, paglala sang pag-inulan nga nagapangrumpag (landslide) sang kabukiran, kag iban pa nga kahalitan.
Kon matandaan ta pa, gin-igu kita sang Tropical Storm Frank sadtong 2008 nga nagdulot sang malaparon, madalom, kag masulog nga pagbaha (flashflood) sa sobra katunga sang 180 naton ka kabarangayan, nga wala pa matabo diri sa aton halin sadto.
***
Well, may ginahimo man ang aton gobyerno upod sa mga pumuluyo sa ila man pagkabalaka.
Nasolbar na naton ang mahaliton kag masulog nga pag-binaha nga dala sadto sang Typhoon Storm Frank sang 2008. May ara na kita nga floodway nga nagasagang sang nagasulod nga baha halin sa probinsya sang Iloilo.
May comprehensive naman nga pagtuon sa problema sang siyudad sa Climate Change nga nahimo paagi sa First Iloilo City Environmental Summit sadtong Jan. 6-7, 2010 nga ang action plan napalab-ot na sa gobyerno nasyonal.
Ginapatuman ta man sa siyudad ang mga programa sa “risk reduction” kag “disaster mitigation”. Ginapatuman man ang mga environmental laws, katulad sang Clean Air Act kag environmental code sang siyudad.
Sa kalibutan, ginapatuman naman ang mga hulag environmental katulad sang Kyoto Protocol kag Paris Agrement.
Nahibal-an naman sang Cenro ang matuod nga kahimtangan sang environment sang siyudad, sa report sini sadtong 2010. Kag kinahanglan na gid lang aktuhan ang dapat himuon sang siyudad sa pagbulig man sang gobyerno nasyonal.
Sunu sa data sang Cenro sadtong 2010, nakita nga 58 sang 180 ka barangay ang “susceptible” sa flashflood; 10 coastal barangays ang “susceptible” sa storm surges; 9 beaches ang “susceptible” sa tsunami; vegetation sa agricultural areas sa siyudad 9% na lang; kag open spaces 7% na lang.
Makatulublag man ang nagakatabo sa aton mga suba kag estuary (Iloilo River) nga nagadangat sa 44 kms ang kalabaon, kon diin madamo pa ang nagapuyo sa kilid sini kag ang indi pa matapna nga paghaboy sang basura diri; kag ang mangrove nga 39.5 hectares na lang.
Ang emission sa kahanginan naglab-ut sa 10 kilos organic gases; 80 kilos ang carbon dioxide; kag 5 kilos ang nitrogen oxide.
Padayon man ang pagbuga sang “pollutants” halin sa mga salakyan; water pollution 64% for swimming; 2/3 sang suba indi na bagay (not fit) para sa public water supply gani 25 gid ang nagakapatay adlaw-adlaw halin sa water-borne diseases.
Tungod sini luyag gid sang aton pumuluyo kamustahon na ang kahimtangan sang aton palibut (environment) sa karon agud mahibal-an man naton kon ano na ang nadangtan sini halin sa report sadto sang Cenro sang 2010./PN
