KAANGAY sang ginalauman, nagtahaw na gid man ang kasupog sang coronavirus disease 2019 (COVID-19) sa paghalit sa mga tawo sa sini nga kalibutan.
Nagabot na gid man ang tunok sang kabalaka kag kahadlok sang tanan matapos nga gindeklarar sang World Health Organization (WHO) nga ang coronavirus disease 2019 (COVID-19) indi na isa ka public health emergency of international concern.
Boluntaryo na ang pagsuksok sang facemask. Yara na sa pumuluyo kon magsuksok pa sila sini ukon indi na. Gani matalupangdan na nga halos kalabanan ang wala na sang ginasuksok nga facemask samtang yara sa dalanon, sa sulod sang mall ukon sa mga pampubliko nga lugar, lakip na sa mga pampubliko nga salakayn.
Mangin handurawon na lamang ang senaryo sa sulod sang jeep sadto nga may plastic nga partition kag daw kaangay kita sa mga damang sa sulod sang kaha sang posporo.
Apang, ang katuyuan sang facemask indi lang para sa COVID-19. Antes pa man nagtuhaw ang COVID-19, ginagamit na ang facemask bilang panagang sang mga yara sa medikal nga propesyon agud nga indi malatnan sang mga balatian dala sang mga kagaw. Ang mga mahuyang nga lawas, mga may balatian kag nagapanagang agud nga indi malatnan sang mga balatian, nagagamit na sadto pa sang facemask.
Para sa akon, angay nga maggamit sa gihapon sang facemask ilabi na kon nagasakay sa selyado kag mabugnaw nga modernized jeep tungod indi mapunggan nga may magpanghatsi ukon may mag-ubo. Indi naton maisip kon pila ka milyon nga kagaw ang nagalutaw sa hangin sa sulod sang sakakyan nga may ikasangkol nga maglaton sa iban nga wala sang panagang nga facemask.
Panagang man ang facemask sa yab-ok kag sa buga sang tambutso sang salakyan.
Siguro, may mga panahon ukon higayon nga indi kita maggamit sang facemask, apang dapat may dala lang kita sini sa masami agud may makuot kita kag matakod engkaso nga kinahanglanon suno sa aton pagresponder sa sitwasyon.
Ginakabig nga indi na tuman ka dalitan ang COVID-19. Napungil na ang iya bangkil, naga-angkab apang wala na sang may nagadulot nga bangkil. Wala na sang katalagman kaangay sadto, apang dapat lang nga ipadayon ang paghalong. Ipadayon lang ang pagka-metikuluso agud padayon nga mapangapinan ang kaugalingon batok sa mga balatian kag indi madali nga malatnan sang mga kagaw.
Indi man malipod nga padayon nga may nabalhag nga mga kaso sang COVID-19 ang Department of Health kag bisan mismo diri sa aton sa Western Visayas ang wala nagakawad-an sang kaso. Apang, ang mas klaro karon nga gamay na lang ang nabalhag nga kaso sa kada adlaw kag malaka na ang report sang mga nagkalapukan tungod sa COVID-19.
Suno sa World Health Organization, sa bug-os nga kalibutan, kutob sang May 3, 2023, may yara na sang 765,222,932 ka confirmed cases sang COVID-19, ilakip ang 6,921,614 ka mga napatay. Kutob sang Mayo 4, 2023, may kabug-usan nga 13,349,209,463 ka vaccine doses ang na-administrar.
Sa sini nga mga confirmed cases sang covid-19, ang Europe may 275,974,801; ang Western Pacific may 202,845,604; ang Americas may 192,441,131; ang South-East Asia may 61,083,343; ang Eastern Mediterranean may 23,352,192; kag ang Africa may 9,525,097 ka confirmed cases.
Samtang, sa bahin sang kadamuon sang mga napatay, ang Americas may 2,948,987; ang Europe may 2,230,564; ang South-East Asia may 805,131; ang Western Pacific may 410,580; ang Eastern Mediterranean may 350,992; kag ang Africa may 175,347 ka mga napatay tungod sa COVID-19.
Sandig sa gihapon sa datus sang WHO, ang Pilipinas may kabu-usan nga 4,092,158 ka kaso sang COVID-19, may 2.449 ka kaso nga nabalhag sa nakalipas nga pito ka adlaw, kag may 66,444 ka mga napatay.Natun-an na naton ang leksyon. May ideya na kita kon paano atubangon ang pandemya, apang tandaan naton nga may kinatuhay ang kada pandemya nga magatublag sa aton kag ang pamaagi naton sa karon ang posible nga makabulig, ukon basi indi man, sa masunod na hitabu. Kuntani wala na sang kaangay sini nga problema nga magatublag sa kalibutan, apang kinahanglan lang naton nga masami nga mag-aligmat kag handa nga mag-atubang sa mga sablag sa palaabuton.
Sa nasiling na, napungil na gid man ang bangkil sang COVID-19. Apang, mahimo nga makakagat pa ini kag makatuga sang huol sa lawas bisan indi natuman ka makatalagam.
Indi kita malipat, suno sa mga ekspeto, nga padayon nga naga-mutate ang virus, posible nga mangin mas makusog sa palaabuton. Yara sa aton ang paghalong nga indi naton matugutan ang virus nga hatagan sang higayon nga liwat nga makabangon kag mangin mas masupog.
Dapat padayon ang aton pasunod sa mga panugyan sang health authorities, mangin health -conscious sa gihapon kag mangin matinlo sa aton pagginawi. (bertladera@gmail.com/PN)
