WALA sang bisan isa sa aton ang indi malipat sa madulom kag mapaang nga panahon nga nagsug-alaw sa aton sa sini nga bag-ong tuig. Halos nautod ang tayuyon nga kalipay nga kuntani nagdala sa aton sang masanag nga palaabuton apang ginlikupan kita sang kadulom.
Madamo sang mga ginhanda nga ang mga sobra sini gintago sa refrigerator apang madasig nga napan-os tungod sa kawad-an sang kuryente. Kanugon gid sang mga pagkaon. May mga naghingagaw nga konsumuhon ang ila bilin nga pagkaon agud nga mapuslan man apang kadamuan sa aton ang nahul-an bangud sa hitabu.
Natingala ako nga nag-untat ang pag-andar sang electric fan bisan pa nga nagsiga ang switch sa outlet, didto na gali nga nag-low voltage na kag dalayon nga nadula ang suplay sang kuryente.
Madamo na sang hitabu nga nagluntad kag kada isa sa aton ang may kaugalingon nga istorya nga posible masaysay base sa aton nga eksperyensya sa pagluntad sang blackout sa bug-os nga isla sang Panay, lakip ang Guimaras.
Sa karon, padayon ang ginahiwat nga public hearing sang Committee on Energy agud hibaluon ang mga sirkumstansya nga nagapalibot sa pagluntad sang power blackout.
Una na nga nagpanginwala ang National Grid Corporation of the Philippines (NGCP) ang kapaltahan kon ngaa nagluntad ang power blackout. Ginatudlo man nga ang may kapaltahan amo ang Panay Energy Development Corporation. Nagtinudluanay sila kon sin-o ang may kapaltahan kag kon sa diin nagsugod ang kabangdanan sang pagluntad sang blackout.
Sa tunga sang madulom kag mapaang nga sitwasyon, yara ang MORE Power nga nagahatag sang update sa ila mga konsumidor. Ginahatagan nila sang importansya ang paghatag sang impormasyon sa mga pumuluyo nga dapat makahibalo sang sitwasyon kag kon ano ang ila ginahimo nga mga tikang agud nga mahatagan sang suplay sang kuryente ang mga naga-ugtas nga pumuluyo.
Ang ginlabaw sang MORE Power kon ikumparar sa iban nga mga power distribution utilities amo nga masami ini nga nagahatag sang update, halos kada oras. Kon wala sang update nga ginahatag, nagapangulit ang mga konsumidor, nagakumod, nagapangakig kag ginapakamalaut ang power distribution utilities.
Apang kon lantawon naton sa pangkabug-usan, tuman ka daku nga kahul-anan ang natuga sang sini nga power blackout sa pangabuhian kag ekonomiya. Madamo nga negosyante ang nagareklamo sa tuman ka daku nga kapyerdihan sa ila negosyo nga naglab-ot sa 1.5 billion pesos, diri pa lang ina sa syudad sang Iloilo.
Sa sini, madamo nga palamangkutanon ang dapat masabat. Sin-o ang dapat manabat sa nagluntad nga power blackout? May yara bala sila sang salabton? Diin kutob ang ila salabton? Kon may salabton sila, kag kon natumod na ang manabat, pwede bala sila maghatag sang kompensasyon sa huol nga ila natuga?
Kon wala sang kasuguan nga nagasiling nga dapat manabat sila ukon may kompensasyon sila sa mga nahul-an, dapat bala nga magpasar sang kasuguan?
Kon may kompensasyon gid man, mga negosyo lang bala ang dapat makabaton sini ukon ilakip ang tagsa ka panimalay nga nadul-an kag naapektuhan sang malawig nga power blackout?
Indi man siguro nagakabagay nga mga negosyante lang ang pamatian kag ipahigad ang mga pumuluyo nga labi nga nag-agwanta kag nag-antus sa sini nga kahimtangan.
Sa sini nga public hearing sang senado, kag sang manubo nga panalgan sang Kongreso, dapat maplastar ang mga bagay nga dapat maathagan kon paano matumod ang salabton sang NGCP, sang power generator kag distribution utilities.
Dapat mahibaluan kag maathagan ang rolyo sang kada isa kag kon diin sila nga bahin may salabton. Kon matumod ang may kapaltahan, depende sa kapaltahan, dapat may angay nga penalidad. Dapat mahibaluan man kon nagakadapat nga hatagan sang kompensasyon ang mga nahul-an nga mga konsumidor.
Madamo pa sang dapat athagon, magluwas sa pagtumod sa may kapaltahan, agud nga matadlong ang sistema kag agud mapasiguro nga indi na maliwat ang kaangay nga hitabu.
Dapat may manabat agud indi na magluntad ang kaangay nga natabu.
May nauna na nga public hearing sadto apang wala sang klaro kon ano ang resulta. Nagluntad liwat ang blackout, kabay pa nga may masanag na nga resulta.
Daku ang pagsalig ang mga pumuluyo sa bug-os nga mga isla sang Panay kag Guimaras sa ginahiwat nga public hearing agud nga mapasabat ang may salabton, kag may mapag-on nga solusyon agud nga indi na magluntad ang kaangay nga blackout.
Dapat pahulagon gilayon ang NGCP nga tumanon ang ila gintug-an sadto kag buligan ang mga power generator kag distribution utilities nga ma-update kag mapa-moderno ang ila kagamitan agud nga makapangatubang sa hangkat sang sirkumstanya.
Kabay pa nga indi na mahul-an kag madulman pa ang mga pumuluyo sa bug-os nga isla sang Panay, lakip ang isla sang Guimaras. (bertladera@gmail.com/PN)
