SADISTIC ining klase nga pa-contest sa TV. Daku ang premyo sang nagadaug apang bisan isa ka timoy wala gid mabaton ang napierde, samtang kabahin man sa pag-entertain sang mga tumalan-aw!
Demokrasya kuno ang ila ginapatihan, apang ining klase sang pa-contest indi demokratiko. Dapat maka-share man ang napierde sa bunga sang ila tanan – “as in” tanan – nga pagpangabudlay sa pag-entertain sa mga tumalan-aw. Kay wala, sacrificial goat lang? Ang sakit, Kuya Eddie!
***
Madamo man sing padihot agud matudluan sing husto ang mga kabataan sa eskwelahan sa mother tongue naton sa rehiyon nga Hiligaynon, nga indi na gani kinahanglan ang ano man nga ma-suhestyon halin sa aton natun-an.
Segurado naton nga kayang-kaya ini sang aton mga manunudlo sa eskwelahan. In fact, ang pagtilaw (pioneering) nga pagtuon sa Iloilo nagasiling nga nangin madinalag-on ini.
Indi lang agud mapabilin sa trono ang Hiligaynon bilang mother tongue sa rehiyon kundi sa pagpasanyog pa gid sang English, ang lingua franca sa kalibutan, sugod mismo sa mga linghod.
Obviously, kinahanglan naton ang English sa pang-internasyonal nga negosyo, mas mataas nga kinaalam kag mabungahon nga oportunidad sa pangabuhi nga dulot sang paggamit sang English.
***
Sa pagdugang sang 8 ka consonante sa MAP may 28 na kita nga alpabeto. Daug ta na gani sa kadamuon sang alpabeto ang English kag Spanish, nga sa paggamit sini mas madamo man nga mga tinaga nga mahuman naton, upod na ang ma-adopt kag mahulam naton halin sa ila.
May 26 lang ang English nga wala ang “ñ” halin sa Spanish kag ang digraph nga “ng” halin sa Baybayin ukon Alibata nga alpabeto sa pre-colonial period naton. Ang Spanish may 27 lang ka alpabeto nga wala ang “ng”.
Indi ako manunudlo sa Hiligaynon kag kon may ma-suhestyon ako sa aton kolum sa kon paano mapasanyog pa ang Hiligaynon sa idalom sang MAP, suhestyon lang ang mga ini.
Nangin manunudlo man ako matuod, pero sa high school Math kag Economics kag “The Life and Works of Dr. Jose P. Rizal” sa kolehiyo, kag indi sa pagtudlo sang lenggwahe (language/dialect).
Nonetheless, tungod sa luyag ta man nga makabulig sa pagpasanyog sang Hiligaynon, naninguha gid kita nga magtuon a la ALS agud matagaan hustisya ang aton padayon nga pagsulat kag pag-edit sa Hiligaynon gamit ang masaligan nga mga sources.
Lakip sa ining aton sources, nga ang iban namensyonar na naton sa nagligad, ang mga sinulatan sang mga premyado nga mga manunulat sa Hiligaynon, ang paggamit sang masaligan nga Hiligaynon-English nga diksyonaryo, kag pagbalik-tanaw sa natun-an naton gamay sa Spanish kag English nga may kaangtanan sa pagpasanyog sang Hiligaynon, kag ang pagtuon paagi sa online tutoring.
Lakip man dira ang pagbasa sang premyado nga mga binalaybay nanday Flavio Zaragoza Cano sang Cabatuan kag Delfin Gumban sang Pavia, kag sang Balangaw sa Tingadlaw. Ang Balangaw isa ka koleksyon sang malip-ut nga mga sugilanon sang abyan naton nga si Quin Baterna (Kaluy-an sang Diyos ang iya kalag!), nga gin-edit sang premyado kag multi-lingual nga editor nga si John Iremil Teodoro.
***
By the way, ginamit naton gali ang tinaga nga “baybay” to mean “spell” sa English. Ginhulam lang naton ini sa Filipino tungod wala kita nadumduman sadto sang bagay nga sal-i ukon ibulos diri.
***
Paagi sa paggamit sang dugang nga 8 wala ka consonnante sa aton alpabeto, pwede na naton magamit sing hilway ang ma-adopt naton nga mga tinaga sa ila orihinal nga pagkilala sa English kag Spanish, kon gustuhon naton, nga indi na kinahanglan gamiton ang nasahuan naton nga bersyon sang pagbaybay sang pila sini, although luyag ta i-suhestyon nga gihapon gamiton naton ang aton tumandok (native) nga lenggwahe kag bersyon sang mga foreign words kag expressions, luas lang kon kinahanglan gamiton gid.
Katulad sang “baño” sa Spanish sa bersyon naton sa pagsulat sang “banyo” (bathroom) ukon “school” kag indi “iskul”, pagbasa kag pagsulat sang nasahuan nga lenggwahe sa siyensya kag mga common word sa international community sa negosyo katulad sang “inflation”, kag iban pa.
Samtang, sa bahin sang mga manunulat kag sang nagahandom mangin manunulat sa Hiligaynon, kon diin mas interesado kita, importante gid sa ila ang paggamit sang “correct spelling” sang mga tinaga. In fact, makatudlo man ini sa mga bumalasa sang kon ano ang paggamit sang “correct” nga mga tinaga sa Hiligaynon.
Idugang lang da ang natun-an nga “Basic Grammar” sa Hiligaynon halin sa pagsinugilanon sang mga katigulangan kag sa palibut, kag… ayos ka na!/PN
