NALIPAY kita nga madamo sang mga estudyante ang nagmadinalag-on nga nalawagan kag nakasaka sa entablado, nakabaton sang diploma, kag ginkilala sa ila pinasahi nga pagpangabudlay agud nga maagom ang kurso nga ila ginahandom.
Madamo kita sang ginatawag nga ‘human resources’ nga makabulig sa pagpapagsik sang aton ekonomiya, makapatin-ad sang aton pangabuhi, kag makabatak sa ila ginikanan gikan sa kapigaduhon nga gina-agunto.
Sadto pa man, nagapati kita nga ang edukasyon amo ang lyabe nga makabukas sa ganhaan sang pag-umwad. Para sa mga wala sang manggad, ini ang manggad nga indi matupungan, indi mabakal, indi makawat sang bisan sin-o man. Edukasyon ang iwag nga magahatag sang kasanag sa pag-usoy sa banas sang kabuhi padulong sa masulhay nga pagsinarayo.
Apang, sa kadamo sang naggradwar sa sini nga tuig, ang pamangkot sina kon sa diin sila makadto?
May nagahulat bala nga trabaho para sa ila? May supisyente bala nga trabaho nga makaakomodar sa tuman ka damo nga naka-gradwar?
Matuod nga nagahimakas ang gobyerno nga makatan-ay sang trabaho sa mga nagapangita sang obra apang nagapati kita nga indi ini supisyente sa ila kadamuon. May yara gid sang mawigit kag indi makakita sang obra.
Luyag naton tawgon ang atensyon sang mga nagadihon sang mga polisa kag nagatutok sa sini nga sektor.
Pila ayhan ang available nga trabaho kada tuig? Dapat mahibaluan naton ang kabug-usan nga numero sang mga gradwado sa kada unibersidad kag kolehiyo, kon pila ang nakatapos sa partikular nga kurso, kon pila ang masudlan nga obra sa lokalidad, sa bug-os nga pungsod kag sa luwas sang pungsod.
Kon indi masarangan ukon wala sang kapasidad ang sektor sang negosyo nga mabaton tanan ang mga aplikante nga bag-o naka-gradwar agud makatrabaho, ano ang opsyon sang gobyerno? Ano ang opsyon sang aplikante? Ano ang opsyon sang bag-o lang naka-gradwar?
Indi malipod nga ang mga pigado gilayon nga nagapangita sang trabaho tungod ginalauman sa ila nga makabulig gilayon sa ila panimalay. May mga naga-obra ukon nagatrabaho nga indi sa linya sang ila kurso, may yara sang trabaho apang nagapangita pa gid sang dugang nga palangitan-an.
Ang mga may ikasarang, nagapadayon sa pagtuon sa mas mataas nga halintang sang edukasyon ukon sa tuhay naman nga kurso agud nga mas maka-kompetensya sa iya mga kasubong nga nagapangita sang trabaho.
May naga-eskwela sang abogasiya, nagapadayon sa medisina, sa masteral ukon doctoral ukon graduate studies agud nga mas may bentaha sa pagsulod sa obra kag sa mas mataas nga income.
May yara sang indi mapalaron nga makasulod sa obra, nagapasimpalad sa pagnegosyo ukon pagpadulong sa luwas sang pungsod.
Sitwasyon ini nga masami naton makita kag nagapukaw sa aton interes nga tungkaron ang ini nga bagay ilabi na kon nagalantaw kita sa mga ginahiwat nga seremonya sang gradwasyon sa mga buluthuan.
Matuod nga indi naton mapunggan ang ilig sang kapalaran sang kada isa, may desisyon nga ginasunod ang kada estudyante para sa iya kaugalingon. Apang, importante nga may ginatan-ay nga opsyon ukon palapilian ang sosyudad kon sa diin luyag sang isa ka nag-gradwar makapadulong kag makapahamtang sang iya kaugalingon.
Importante nga madamo sang opsyon nga matan-ay sang gobyerno, ang sektor sang negosyo, ang ahensya sang pangpangabudlay kag panarbaho. Kon madamo sang opsyon, patimaan ini nga supisyente ang trabaho nga mahimo nila sudlan. Indi sila mabudlayan sa pagpangita, magadesisyon na lang sila kon sa diin sila nagakabagay.
Mas mabudlay kon wala sang opsyon tungod ang nagapangita sang obra amo ang magadihon sang iya mangin palaabuton ukon ang job-seeker amo ang naga-create sang opportunity for employment para sa iya kaugalingon.
Kon makakita sila ang trabaho, mahatagan sila sang kapasidad sa ila kaugalingon nga mabatak ang ila sitwasyon gikan sa kapigaduhon. Bisan paano, may yara sila sang kita nga magamit sa pagbakal sang ila mga kinahanglanon sa tagsa nila ka panimalay.
Nalipay kita nga nabalhag ang employment rate sa 96% sadtong Abril sa sini nga tuig suno sa Philippine Statistics Authority (PSA), mas mataas ini sa 95.5% sang nagligad nga tuig.
Nagnubo sa 4% sadtong Abril sini nga tuig ang unemployment rate gikan sa 4.5% sa kaangay nga bulan sang nagligad nga tuig. Nagakahulugan nga nagnubo kag nangin 2.04 million gikan sa 2.15 million.
Ang ekonmiya ang Pilipinas sa sini nga tuig 2024 ginabulubanta nga yara sa ₱26.55 trillion ($471.5 billion) ukon ika-32 nga pinakadaku sa bug-os nga kalibutan kon nominal GDP ang basehan kag ika-13 nga pinakadaku sa Asya suno sa International Monetary Fund.
Kon padayon nga nagapagsik ang ekonomiya, mas madamo ang trabaho kag mas madamo ang makasulod sa obra nga mga bag-o nag-gradwar sa ila kurso.
Kon may direksyon nga ginatigana para sa ila, wala sang rason nga sila ang magbalang-balang kag mag-usoy sa banas nga wala sang padulungan. (bertladera@gmail.com/PN)
