BY ROBERTO ‘BERT’ LADERA
NAGALIPAS ang panahon kag madamo sang mga pagbag-o nga ginapangatubang sa aton komunidad. Kinahanglan nga tun-an, indi pagbatuan, paayunan, kag amat-amat nga hakson ilabi na kon bentaha ang madulot sa aton.
Sa kada pagbag-o nga nagaluntad, may mga apektado nga mawigit kon indi mag-upod sa mga pagbag-o. May mga mawad-an kag matabunan sang sirkumstansya. Matuod nga tuman ka dasig sang paglipas sang panahon, nagadaludo ang mga pagbag-o kag ang indi makalagas posible nga maranggas.
Kaangay ini sa sitwasyon sang aton transportasyon. Sadto, panami-nami sang dyip apang subong mayoriya na nga nagataris sa dalan ang mga moderno nga salakyan ukon ang mga bus nga mabugnaw kag komportable ang pasahero.
Sa subong, talupangdon naton ang sitwasyon sang mga taxi. May pila lang ka operator nga naga-uyat sang pila ka mga taxi kag ang mga driver naga-arkila lamang kag kinahanglan nila nga malampuwasan ang arkila antes makasiling nga may ginansya sila ukon may dal-on pauli para sa ila panimalay.
Nagataris sila sa dalan agud nga makakita sang pasahero, may mga nagapila sa mga mall, sa ospital kag iban pa nga mga establisemyento nga masami madamo sang pasahero. Ini ang pamaagi agud nga indi sila makauyang sang gatong. Magasto sa gasto kon magtaris sa dalan nga wala sang pasahero nga makit-an. Mas pabor sila nga maghulat apang sigurado nga may pasahero.
Sa masami, kon magsakay ka pamangkuton ka sang taxi driver kon sa diin ka mapadul-ong, kon lantaw nila nga disbentaha para sa ila, nagabalibad sila sa pasahero. Luyag nila ang mas layo nga destinasyon para nga indi man uyang sa ila panahon kag sa kalawig sang ila paghulat sa ila ginapilahan.
Masami nagasunggod ang mga pasahero sa pagbalibad sa ila sang mga taxi driver. May mga pagbais nga nagaluntad bangud sa mga dugang nga balayran kag iban pa nga wala nalakip sa transaksyon apang nagakakibot lang sang magbayad na bangud may ginasukot nga ekstra.
Sa pagsulod sang mga Transportation Network Vehicle Service (TNVS) sa syudad sang Iloilo, nagbag-o ang sistema kag mas madamo sang pasahero ang nagpabor bangud nga makakinot sila.
Kinahanglan lang nga may internet data sa imo nga cellphone kag may yara ka sang application ukon app sang TNVS agud nga makakuha sang ila serbisyo.
Suno sa mga pasahero, mas mahapos kag mas makakinot sila sa plete tungod nga mas barato ang ila ginabayran kaysa sa kinaandan nga taxi.
May abanse na nga indikasyon kon pila ang balayran sa pletehan depende sa destinasyon nga ila kadtuan. Makalkulo na ang plete, kag mas barato kaysa sa taxi.
Indi na mabudlayan magpangita sang salakyan tungod nga sa pagbukas sang app, makita kon ano ang pinakamalapit nga salakyan nga yara sa imo palibot kag nagatawag ang driver kon malapit na siya ukon yara na siya sa area kon sa diin pik-apon ang pasahero.
Sa sini nga sistema, mas nahapusan ang mga pasahero, mas paborable sa ila kag madasig sila nga makasakay kag makapauli ilabi na kon rush hour ukon naga-ulan. Ang ini nga tan-ay sang modernisasyon sa sektor sang transportasyon ginahakus na sang kadamuan kag mas ginapili na sang pumuluyo labaw sa naandan nga serbisyo sang taxi.
Labaw sa tanan, ang nagasulod sa sini nga sistema wala na naga-arkila ukon nagapangamo kag wala sang lagson nga kita agud nga may i-remit sa tag-iya.
Matalupangdan ang madamo nga pribado nga salakyan sa dalan nga ang driver amo man mismo ang tag-iya. Masami nga ginakuha sila ang hulugan nga salakyan kag ang ila kita sa pagbiyahe amo ang ila ginabayad sa salakyan. Sila na ang tag-iya, may palangabuhian pa sila. Sa sini, nangin daku nga oportunidad para sa mga wala sang trabaho kag sa mga nagalikaw sa pagpang-empleyo ang pagthuaw sang TNVS.
Wala na sang pila, hulat na lang sang senyales gikan sa app. Malikawan ang daku nga gasto sa gatong kag mas makapahunay-hunay ang driver, indi siya mahagu sa biyahe.
Ini ang rason kon ngaa nagawawaw ang mga taxi operator. Nagareklamo ang mga taxi driver nga mahina ang ila kita kag halos sila makabakal para sa kinahanglanon sang ila pnimalay.
Nagalantaw kita sang sitwasyon nga mas magadamo pa gid ang mga salakyan sa dalan, magaresulta sang mas guot nga trapiko kag pagsaylo sang mga driver sa TNVS kag posible nga mangisog sila sa pagpangutang sang salakyan kag takason ang balayran agud wala na sila sang amo nga pagaserbihan.
Sa kalibutan sang kompetisyon, ang bentaha maagom sang mga pasahero. Makapili sila sang mas maayo nga serbisyo, mas barato nga plete kag mas mahapos nga makakita sang masakyan.
Tion na nga maghakus sa modernisasyon ang mga taxi driver kag mga taxi operator agud indi mapanas sa linas sang panahon.
Dapat adoptaron ang tan-ay nga higayon sang modernisasyon agud nga makapangibabaw sa sitwasyon. (bertladera@gmail.com/PN)
