NAGAAGUNTO ang ekonomiya sang Iloilo kag makita ini sa maamo nga negosyo nga padayon nga nagasarado, indi lamang bangud sa ginapatuman nga patakaran kundi bangud man nga wala sang ginaganar ukon income.
Sa malawig nga panahon sang pagpatuman sang community quarantine, may mga negosyo nga nagahimakas nga makabutwa apang may yara gid sang mga nagsarurot kag indi na malauman nga makapanumbalik pa liwat sa ila negosyo.
Bangud sini ang 13th Iloilo Sangguniang Panlalawigan naghatag sang igtalupangod sa sini nga sitwasyon sang mga magagmay nga negosyante nga buligan sila agud indi man mawad-an sang palangitan-an ang ila mga trabahador.
Hibaluon naton anay ang sitwasyon kag kahulugan sang MSME ukon ang micro, small and medium enterprises agud makita naton ang maathag nga laragway kag kon ano ang ila sitwasyon.
Ginakabig nga micro enterprise ang negosyo na may kapital nga kutob sa P3 million; small enterprise naman ang may kapital nga P3,000,001 tubtub P15 million; kag medium enterprise naman ang may kapital nga P15,000,001 tubtub P100 million suno sa Magna Carta for MSMEs.
Base sa 2018 MSME statistics sang Department of Trade and Industry kag suno sa 2018 List of Establishments sang Philippine Statistics Authority, nakabalhag sila sang kabug-usan nga 1,003,111 business enterprises nga naga-operate sa pungsod kon sa diin 998,342 ukon 99.52 percent ang MSMEs kag 4,769 ukon 0.48 percent ang large enterprises.
Sa kabug-usan nga numero sang MSME, ang micro enterprises may 887,2727 ukon 88.45 percent; ginasundan sang small enterprises nga may 106,175 ukon 10.58 percent; kag medium enterprises nga may 4,895 ukon 0.49 percent.
Sa sini nga datus, ang Western Visayas may yara sang 61,590 ukon 6.17 percent sang MSME.
Nakatuga ang MSME sang 5,714,262 ka trabaho ukon 63.19 percent sa total employment sang pungsod. Pinakadaku nga ambit sini yara sa micro enterprises nga may 28.86 percent, ginasundan sang small enterprises nga may 27.04 percent, kag medium enterprises nga may 7.29 percent, samtang ang large enterprises nakatuga sang 3,328,801 ka trabaho ukon 36.81 percent sa overall employment sa pungsod.
Sa sini nga numero, ang MSME sa Western Visayas nakatuga sang 318,467 ka trabaho.
Maathag nga daku ang ginabulig sang MSME sa paghatag sang trabaho kag pagsustenir sang aton ekonomiya apang bangud sa covid-19 pandemic nabatyagan man ang tuman ka daku nga epekto sini sa ila.
Ginpahayag ni 3rd District Board Member Jason Gonzales, ang chairman sang committee on economic affairs and investment kag committee on science and techonology nga madamo sa mga negosyo nga nagsarado ang indi na makabukas liwat, supak ini sa paminsaron nga ang negosyo nga nagsarado karon ang liwat man nga magabukas kon mag-normal na ang tanan, bangud madamo sang rason sa pagsarado nga indi makarekober ang isa ka negosyo.
Gindugang sini nga problema sang mga negosyante ukon sang mga MSMEs bangud kadamuan sa ila ang wala sang cash reserve nga makapatabok sa ila gikan sa temporary closure tubtub nga makabukas liwat.
Bangud sa sini nga sitwasyon, suno kay Board Member Jason Gonzales, dapat buligan ang mga negosyante agud nga makapadayon sila sa pag-operate sang ila negosyo, indi pagbuy-an ang ila tinawo agud wala sang mass lay-off nga matabu kag padayon nga nagasweldo ang mga tawo nga nagatrabaho sa ila ukon may income nga madala sa ila tagsa ka panimalay.
Nahibaluan sang tanan nga wala sang kapasidad ang provincial government para sa rental moratorium sang magagmay nga negosyante ukon indi masarangan nga abagahon sang provincial government ang bayad sa ila mga renta.
Apang may P15 million nga mahimo ipain agud ipahulam sa angay kag nagakinahanglan gid nga mga negosyante kag may kondisyon lang nga dapat gamiton ang bahin sang kantidad para sa sweldo sang ila tinawo agud makapadayon sa pagtrabaho.
Ginaduso ni 4th District Board Member Rolando Distura ang ini nga ideya nga hatagan sang loan assistance ang mga MSME kag gina-updan ini ni 3rd District Board Member Jason Gonzales bilang chairman sang committee on economic affairs and investment.
Kon himulsuhan ang bug-os nga probinsya sang Iloilo, lubos nga nagasuprer sa kapyerdihan ang ekonomiya kag nasaad ini sa ginpagwa nga Executive Order #183 ni Gov. Arthur Defensor Jr.
Sandig sa datus nga kaundan sang Executive Order #183, kapin sa P2,692,885,705.20 ang nadula nga revenue sa turismo suno sa Provincial Tourism Office; kag P6,936,466,220.55 sa busines/trade suno sa Local Economic Development and Investment Promotion Center.
Sa bahin sang agrikultura, kapin sa P119,642,082.25 ang kapyerdihan suno sa Provincial Agriculture Office; kapin sa P191,799,464.55 sa public transport suno sa Provincial Planning and Development Office; kag kapin sa P2,389,200,000 sa airline industry suno sa Local Economic Development and Investment Promotion Center kag Civil Aviation Authority of the Philippines.
Samtang, sa employment naman may kapyerdihan nga P6,292,628,475 suno sa Public Employment and Service Office; kapin sa P380,700,000 sa remittances sang OFW; kag P2,550,000,000 nga additional cost incurred a IT-BPM industry.
Indi naton mahibaluan kon tubtub san-o ang palaligban sa pandemya, apang dapat subong pa lang may ginadihon na kita nga mga programa kag proyekto agud nga maatubang naton ang problema kag mahatagan sang angay nga solusyon.
Amat-amaton naton nga pabangunon ang ekonomiya, agubayon naton ang mga magagmay nga negosyante, alay-ayon naton agud makatikang paabante kag mangin mapagsik ang mga negosyo. (bertladera@gmail.com/PN)
