NAGATAKLAS sa dyip ang mga kabataan, nagsulay sa ulan ang iban, samtang nagatulok kag ginatolerar sang ila ginikanan ang pagpangayo-kayo sang iya mga anak.
May bitbit sila nga sobre nga wala sang naka-imprinta apang maathag sa akto nga sila ang nagapangayo sang kantidad gikan sa ila ginaduhulan sang sobre.
May mga tawo nga nagahatag bangud sa kaluoy sa ila, may mga tawo nga nagahatag agud nga magbiya na sa ila kag indi magpangulit, may yara sang nagahatag agud nga magpanaog na sa dyip kag agud nga indi madisgrasya sa iya nga pagtakbil.
Duna na nga lalantawon ang ini nga sitwasyon, ilabi na kon nagadulog ang dyip sa atubang sang mga mall diri sa syudad sang Iloilo. May yara sa nga nagabantay sa bahin sang stop light kag magasaka sa dyip kon ini ang nagadulog.
Makabig naton nga nasweto na ila ang ideya kon paano magpangayo-kayo sa mga Ilonggo kag posible nagakalipay sila ukon nagakadimat sa kantidad nga ila matipon sa tagsa ka magkagat na ang kadulom.
Ang Badjao ukon Bajau nagakahulugan nga “tawo sa kadagatan” kag ang ini nga tribu kilala bilang Sea Gypsies bangud nagahulag sila upod sa huyop sang hangin kag sa taob sakay sa ila magamay nga baroto nga ginatawag nga vintas kag masami sila makita kag nagapangabuhi sa baybayon sang Sulu archipelago.
Kon aton pasiplatan ang ila maragtas, makabig naton nga maaluluoy ang ini nga tribu bangud sila ang gindis-og padulong sa dagat sang ila mga kaangay nga Muslim kag bangud sa konplikto sa iban nga mga tribu.
Nagapakigbato sila nga mabuhi kag mapabilin ang ila tradisyon, kustombre kag sahi sang pagpangabuhi apisar sang moderno nga pagsinarayo kag pilit sila nga ginalamon sang modernisasyon. Apang, nagapabilin sila nga pinakapuraot nga tribu diri sa pungsod.
Sila ang ginbansagan sadto nga “palao” ukon “lumaan” nga nagakahukugan sang “God forsaken.”
Indi naton mapunggan ang ila pagpadulong sa iban nga lugar agud nga mabuhi, sila ang ginagarantiyahan man sang konstitusyon kaangay naton.
Nakalab-ot sila sa Iloilo, partikular sa syudad, sang nagliligad pa nga tuig kag sang tinalikdan lang nga tuig gintipon sila kag ginpabalik sa Mindanao bangud nga nagapangalimos kag nagatuga sang higko sa syudad.
Ginadumilian sa idalom sang City Ordinance 2002-400 ang pagpangalimos kag paghatag sang limos sa mga nagapangayo-kayo. Subong man, ang Presidential Decree 1563 nagadumili man sa paglimos kag pagpangalimos.
Kahibalo ang tanan nga indi sila mapunggan sa pagpadulong sa syudad apang kon ang ila pagpadulong makahatag sang huol kag sablag sa lugar nga ila ginakadtuan, dapat may himuon ang gobyerno agud nga indi sila makatuga sang problema sa sosyudad.
Nagalapas na sila sa mga kasuguan kag ang ila akto ang lagpas na sa ila kinamatarong nga makapadulong diri sa syudad.
Tion nga nga mag-akto ang National Commission on Indigenous Peoples kag Department of Social Works and Development agud nga magbalay sang mga tikang agud nga matatapan ang mga Badjao, kag mga magbalay sang kongkreto nga plano kag programa kon paano masolusyonan ang huol nga ila ginatuga. (bertladera@gmail.com/PN)
