DETERMINADO ang siyudad sang Iloilo – lakip ang probinsya sang Iloilo – sa pagpatuman sang amat-amat nga pag-relax sang enhanced community quarantine (ECQ) sa palaabuton nga Abril 30 padulong sa “New Normal” nga pangabuhi sa padayon pa nga panalakay sang COVID-19.
Nagsugod ang ECQ sa siyudad sadtong Marso 20, 2020, apat ka adlaw pagkatapos nga una gindeklarar ini sa Luzon sadtong Marso 16.
Ngaa bala ipatuman gid ining “New Normal” nga pangabuhi pagsugod sang Abril 30, samtang ang pila ka health experts nagasiling nga kinahanglan pa ang paghulat tubtub mga duha pa ka bulan despues?
Sa bahin sang health experts, luyag lang nila seguro hulaton gid nga ma-“flatten ang curve” tubtub mag-zero case, katulad sang experyensya sang Wuhan, China.
Indi ta man ugaling masunod ang kaso sang Wuhan diri sa Filipinas tungod nagsugod ang China nga wala gid sing hinalong-ong sa COVID-19 tungod bag-o ini nga balatian.
Sa aton bahin sa Filipinas, nagsugod kita sing husto nga pag-away sa balatian nga COVID-19 sang ginpabatyag na kita sini sa pagdeklarar man sang aton ECQ, nga dala na ang experyensya sang China kag ang kinaalam sang iban nga pungsod kag World Health Organization.
Tungod sini, wala kita gapaabot nga matam-an kita sang COVID-19 samtang ginapatuman naton ang tanan nga nahibal-an naton kag ikasarang agud mapunggan ang pamintas sang COVID-19 sa aton klase nga kahimtangan kag exposure sa sining balatian.
***
May kaugalingon nga rason ang siyudad kag ang probinsya sang Iloilo agud ipatuman ang “New Normal” sa Abril 30, kon madayon gid man.
Sunu mismo kay Mayor Treñas, naluoy na siya sa mga kubos ta nga pumuluyo nga indi gihapon maka-trabaho kag makapangita sing pangabuhian para sa ila mga pamilya nga may dignidad kag indi lang nagasalig pirme sa ayuda sang gobyerno, samtang ginaisip man sini ang halit sang padayon nga ECQ sa kabug-usan sang aton ekonomiya.
Daku nga risgo ining pag-relax sang lockdown sa subong, sunu sa mga health experts sa ila pagpati nga basi mag-rebound sing mas lala ang virus kay indi pa ini matapat sa subong.
Apang nagpasugot gid man ang mga health experts sang siyudad sang ulihi basta may nagakaigu lang nga pagpangamlig.
***
Angot sa sining desisyon sang siyudad kag probinsya sang Iloilo sa pag-relax sang ECQ, may aton man nga amot nga ideya kon paano makabulig mangin mabungahon ini.
UNA, seguruhon nga “controllable” ang infection sang COVID-19 virus. Dapat mapabilin nga minimal lang ang infection rate nga malagas sang rapid testing kag contact tracing, sa diin makabulig ang mga expert sang PNP sa imbestigasyon.
IKA-DUHA, dapat seguruhon ang reliability sang testing kits sa indi magnubo, sunu sa mga expert, sa 90% ang accuracy. In fact, pila na ka pungsod ang nag-reject sang testing kits nga himo sa China. Substandard kuno ini, sunu sa Spain, Turkey, Ukraine, Czech Republic, Slovakia, Kremlin kag United Kingdom. Sa iya bahin, ang India nagsiling nga 94.6% sining testing kits “faulty” kag 5.4% lang ang accurate.
IKA-TATLO, seguruhon ang resulta sang rapid testing. May mga kaso nga Asymptomatic kag pre-Symptomatic nga kinahanglan i-repeat ang pag-testing sa ila. Posible negative sa una apang positive sa pagligad sang isa ka semana.
IKA-APAT, nga “manageable” ining “New Normal” nga pangabuhi, meaning mapatuman sing nagakaigu ang social distancing bisan sa pagtrabaho, paglikaw sa mass gathering, kag ang bagay pa nga curfew kag border restrictions.
IKA-LIMA, padayon ang nagakaigu nga hygienic practices katulad sang hand washing; indi pagtandug sang ilong, baba kag mata[; paggamit sang face mask kon kinahanglan; kag pag-amlig sang ikaayong lawas agud mapabaskug ang immunity batok sa balatian.
IKA-ANOM, may nagakaigu nga proteksyon para sa mga frontliners kag measures agud indi sila ma-discriminate kag indi maghatag kahadlok sa ila kaingud.
IKA-PITU, may nagakabagay nga ihibalo kag pangamlig ang mga pumuluyo batok sa COVID-19 sa diin man nga barangay. Ang Department of Health nagsiling nga ang mga kaso sa pungsod 80% mild kag 20% lang ang severe, sa kabug-usan, apang ang pag-analisa sini sa kada barangay dapat depende sa exposure sa lugar, pang-edaron sang mga pumuluyo, kag kon ano ka damo ang may compromised medical conditions.
IKA-WALO, may maabtik nga response kon mag-abnormal gid man ang pagsaka sang infection. (w_mateojr@yahoo.com/PN)
