GINAPILIT gid ni Pedro nga sabton ko ang iya pamangkot sadtong Paskwa pa, apang wala ko ini ginsabat, kag nagsiling lang nga “Secret!”
Indi tungod indi ko ato masabat dayon. Nagpangalag-ag ako kay daw indi man magpati seguro si Pedro sa isabat ko sa iya.
Sang sini lang, naisip ko, ugaling, nga ang indi ko pagsabat sa iya pamangkot basi makapalain pa kag updan sini ang pagpati sang malisyoso nga iban. So, sabton ko na lang ini.
Kag sabton ko ini paagi sa ining kolum ko kay basi magpati man siya tungod ipabutyag ko ini sa publiko. Man mabudlay magbinutig sa publiko.
Ang pamangkot ni Pedro amo ini: “Kamusta ang remedyo mo sa mga pulitiko sang Paskwa?”
Well, ang Paskwa panahon sang “Pure Giving” nga wala gapaabot sing bwelta nga kabalaslan.
So, wala man sing malisya dira kon tanyagan ka kag batunon ini nga indi ka man ma-obligar sang bwelta nga pabor, nga basi makabutang sa alang-alang ang kredibilidad sang aton tindug sa Free Press.
Ugaling kay laban-laban patihan gid sang tawo nga ma-obligar ang journalist magbalik pabor sa pulitiko bisan pa pamaskwa lang ina, kag basi indi amo ang hingyuon sini nga indi mabalibaran.
Unfair ina nga suspetso sa amon nga mga journalist nga gahakos sang misyon nga ugyunan kag indi i-kompromiso ang kinamatarong sang mga pumuluyo kag pangapinan sila batok sa pagpang-abuso, labi na gid kon gamit ang poder sang sungayan nga pulitiko kag kasosyo nga power brokers.
Well, ang matuod lang, Pedro, kag ini ang matuod sa sabat ko sa imo pamangkot: “Ni isa ka timoy ukon isa ka putos nga regalo wala gid ako nabaton nga pamaskwa sang nagligad nga Paskwa. In fact, kon may nabaton ako isa gid lang ka Christmas greeting kag halin pa sa text sang isa, kag isa gid lang, ka pulitiko.” Fortunately, wala man kita sang problema sa pulitiko nga ini kay halos wala kita masaway sa iya panghimanwa.
Kon ngaa, ina seguro kay indi na kinahanglan pangayuan nila ako sing pabor, kag sabton lang kon ano man ang isyu nga igu sila. Nga daan ginpat-ud ko na sa publiko nga hilway ang akon mga panugdaon diri sa akon kolum nga “Hilway nga Panugdaon”.
Okey man gani ina sa akon, kay daw hwes ako nga ginahadlukan sang mga may kaso nga palapitan agud hingyuan sang pabor kay basi makapalain pa ina sang ila kaso, kag mapabilin pa ang hwes nga “fair and just” sa iya desisyon. Indi bala, Pete?
***
Sa nagligad nga edisyon sang aton kolum, napahayag naton diri nga pwede mangin madinalag-on ang isa ka pungsod kon hungdon sini ang away batok sa Climate Change, nga ginpakita naman sang pila sa ila.
Ang problema lang ugaling kay ang global nga epekto sang GHG emission sang mga Carbon Positive nga mga pungsod galab-ut pa sa ila, katulad sang mas mabaskog nga mga bagyo, intense heat, rising sea level, kag intensive kag erratic heavy rainfall nga, in the interim, nagatuga man sang severe drought.
Sa mga Carbon Positive nga mga pungsod, nagapanguna diri ang Communist China kag ang United States.
Sadtong 2020 nga data sang US EPA (Environmental Protection Agency) nagapanguna ang China tubtub 12% sang global GHG emission. Gasunod ang US nga may mga 6%.
Sadtong 2023, sunu man sa US EPA, ang China, United States, India, ang EU 27, Russia kag Brazil ang world’s largest GHG emitters.
Together, sakop nila ang 49.8% sang global population kag 63.2% sang global gross domestic product. Unfortunately, kabangdanan man sila sang 64.2% sang global fossil fuel consumption kag 62.7% nga global GHG emissions.
Ang masubo pa kay ang pila sa ila wala luyag magsunod sa mga ginatalana nga reduction standards sang GHG emissions.
Ang isa naggwa na gani kag ang pila pa nagapalabtik nga manuggwa man sa Paris Agreement. Bisan pa, sunu kay Bård Harstad, isa kay professor sa political economy sa Stanford Graduate School of Business, nga indi man kinahanglan himuon nila ina kay ang Paris Agreement gahatag man sang kasubong nga option sa ila.
Fortunately, ang kalabanan gaugyon sa Paris Agreement. Sa Uropa, nagahugpong ang 27 ka katapo sang European Union agud ipatuman ang EU National Energyang and Climate Program (2021-2030) agud punggan ang global temperature nga indi magtaas pa sang 1.5oC. Ginatan-aw pa gani nila ang dugang nga mga stratehiya batok sa Climate Change tubtub malab-ut ang Zero Carbon status sa 2050.
Target nila ang as follows: 40% reduction sang GHG emission tubtub 2030 ikumparar sa 1990; 32% nga consumption sang renewable energy; 32.5% improvement sa energy efficiency; kag 15% electricity interconnection sa 2030.
Angot diri, ang tanan nga myembro gina-requirer nga mag-submit sang ila draft National and Climate Plan (NECP) sadtong Dec. 31, 2018 pa./PN
