MAATHAG nga may exclusivo nga kinamatarong sa Scarborough Shoal ang Pilipinas tungod sakop ini sa 200-mile exclusive economic zone (EEZ) nga natalana sang United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS) sa kada nasyon.
Myembro ang China sang UNCLOS kag dapat kilalahon sini ang kinamatarong sang Pilipinas sa Scarborough Shoal. Kon indi, katulad sang pilit nga pag-angkon sa Scarborough Shoal, ang China dapat manabat sa kasaypanan sini.
In fact, ginkaso ini sang Pilipinas sa International Tribunal on Law of the Sea (ITLOS) kag sang 2016 gani nagdaug ang Pilipinas kontra sa China sa ini nga isyu sang Scarborough Shoal.
Ugaling lang kay gingamitan ini sang China sang Law of the Jungle nga “Might is Right” sa pag-claim sa halos bug-os nga South China Sea.
Dapat makilala sang China nga wala sing permanente nga territorial sovereignty, ukon gahum nga makaugalingon sa isa ka teritoryo, bisan pa tungod sang “historic right”.
Ang kasaysayan sang kalibutan testigo sang pagbaylo-baylo sang mga dulonan (boundaries) sang mga territoryo tungod sa pag-ilinaway kag pagsakop ukon pagyaub man sang mga territoryo tungod sini. Lakip man dira ang paghilisugot, ukon tungod sa kasuguan katulad sang UNCLOS.
Amo gani nga ang kinamatarong sa soberanya (sovereignty) indi masiling nga permanente nga kinamatarong. Dapat tindugan ukon awayon gid ini tubtub makilala kag tagaan sing respeto sang iban nga nasyon.
Ugaling mahuyang nga nasyon ang Pilipinas kag wala sing ikasarang sa pag-pakigbato sang iya kinamatarong sa sadto gina-okupar nga Scarborough Shoal, kundi ipaagi lang ini sa diplomasya nga amo karon ang naton ginahimo.
Isa pa, komitido kita sa panindugan sang United Nations agud solbaron ang aton hiligut-anon sa malinong lang nga pamaagi.
Sa karon, may pag-intiendihanay (Memorandum of Understanding) ang China kag Pilipinas sa isa ka joint venture sa gas and oil exploration sa West Philippine Sea nga sa sulod sang EEZ naton.
Ini bala nagakahulugan nga gina-surrender na naton ang aton kinamatarong sa aton exclusive right sa EEZ sa West Philippine Sea?
Basta ang MOU wala lang nagabungat nga ang China sakop sang iya soberanya ang ining proyekto sa sulod sang West Philippine Sea, okey lang ina kay mahulog lang ina sa isa ka international joint venture nga pwede entrahan sang bisan sin-o nga nasyon. Kag tani amo lang ina ang buot silingon sang MOU sa bahin sang China.
***
INDI tanan nga mga retailer ang nagsunod sa gintalana nga Suggested Retailer Price (SRP) sa bugas, luas sa NFA Rice nga ginabaligya sa P27/k, sa pagsugod gid sang pagpatuman sini sadtong Nobyembre 17 sa siyudad sang Iloilo.
Sa Mandurriao Public Market, por ejemplo, ang iban nagpatuman gid sing lubos sang SRP sa bugas. Ang ila baligya sang commercial rice sunu gid sa gintalana nga SRP: Regular Milled Rice (local) – P39 kada kilo; Well-Milled Rice (local) – P44/k; kag Premium Rice (local) – P47.
May tatlo gani ka klase nga Well-Milled Rice (mas kilala naton nga White Rice) ang ginabaligya diri: P44/k, P42.00/k kag P40/k.
Base sa aton pag-reseach, ma-clasificar man ang White Rice sandig sa kalabaon (length) sang uyas – long grain, medium ukon short – nga mabasehan man sang ila lain-lain nga presyo.
Ugaling may mga retailer diri sa Mandurriao Public Market nga wala man nagasunod sa SRP. Sa isa ka tindahan, ang pagbaligya sang bugas yara sa gihapon sa daan nga presyo: Regular Milled Rice (local) – P40/k; Well-Milled Rice (local) – P45/k; Well-Milled Rice (local) – P43/k; Premium Rice (local) – P52/k.; Special Rice – P53/k.
Sunu sa tindero nga wala nagsunod sa SRP sang bugas diri sa Mandurriao Public Market, ginbaton man kuno sang NFA inspector ang indi nila pagsunod sing lubos sa SRP.
Gin-explicar kuno niya sa NFA inspector nga ang ulihi nga stock nila yara pa sa mataas nga pagbakal, gani indi pa sila makasunod sa SRP. Otherwise, mapierde kuno sila.
Nagpasalig ugaling siya sa NFA nga panubuon man nila ang ila presyo sa SRP sa sunod nga mas barato nga pagbakal nila sa ginhalinan sang ila kompra. Nagsugot man ang NFA. (w_mateojr@yahoo.com/PN)
