NA-INDICT, ukon napasakaan na sing formal nga akusasyon, si anay US President Trump sang grand jury sang Manhattan sadtong Marso 30,2023. Naisyuhan naman siya sang warrant of arrest kag na-schedule sa pag-atubang sa court hearing sang New York Supreme Court sang Abril 4, 2023.
Tungod ini sa gin-alegar nga pagbayad niya sing “hush money” agud hipsan ang iskandalo upod sa isa ka porn star bag-o ang 2016 election. Gamit sang porn star sa iya akusasyon ang alleged falsified business records.
Samtang, nagpahayag man si anay Presidente Duterte sang Filipinas nga handa siya mapriso angot sa mga extrajudicial killings (EJK) nga natabo sa drug war sa iya panahon, kon diin sobra 6,000 ang napatay sa pag-aku mismo sang PNP.
Of course, depende pa ina kon madutlan siya ukon indi sa ipasaka nga akusasyon sa iya. Siyempre sa korte sang Filipinas! Kag indi sa International Criminal Court nga ang hurisdiksyon wala niya ginakilala kag sang gobyerno ni PBBM.
Ang problema ugaling kay basi wala gid seguro sing may mangisug sa Prosecution sa pagpasaka sang kaso sa korte sa iya. Ina tungod ang Prosecution yara sa idalom sang gahum sang presidente, nga ang presidente subong si PBBM nga kaugyon niya.
Well, tingnan na lang natin sa kurbada!
***
Ang pagpasanyog sang kakahuyan (forest), sunu sa experyensya sang gamay nga pungsod nga Bhutan, daku nga yabe agud maaway sing husto ang sobra nga “emission” sang carbon sa forma sang carbon dioxide kon masunog ang fossil fuel (oil,natural gas, kag coal) nga padayon pa gihapon ginagamit sa subong sang mga industriya sa kalibutan.
Indi gid man tani problema ini kon maayo lang ang pagtatap naton kag wala gina-abusaran ang aton kakahuyan tungod ginasalo sini ang carbon emission.
Ang sobra ugaling nga pagluntad sini sa kahanginan, nga tuga sang wala kontrol nga paggamit sang fossil fuel, nagatuga man sang dugang nga init (global warming) nga nagatuga sang makahalalit nga Climate Change (shift) upod sa iban pa nga greenhouse gas (GHG).
Ang carbon dioxide, sunu sa world data, nagalakip sang three-fourths (3/4) sang total GHG emission sa kalibutan, nga ginatutokan gid sang Paris Agreement of 2015 agud mapanubo tubtub 40% sa pag-abot sang 2030.
Ang experyensya sang kalibutan nagapakita nga ang Climate Change nagatuga sang pagtaas sang dagat sa mga baybayon kag pagsakop na sang pila ka coastal areas.
Nagatuga man ini sang mas malala nga bagyo, pagbaha, pagkaguba sang bukid tungod sa sobra nga pag-ulan, mas madugay nga tagmala (drought), pag-ibwal sang mga bulkan, kag pagpabatyag sang mga linog.
Lakip dira ang tsunami ukon storm surge nga na-experyensahan naton sa Filipinas sang magtupa ang Bagyo Yolanda nga nagpatay sing sobra 6,000 ka tawo sa probinsya sang Leyte.
Ang world data nagapakita nga ang may pinakataas nga per capita GHG emission nga mga pungsod amo gid ang mga naga-producir sang fossil fuel, katulad sang Guyana, Brunei, Botswana, United Arab Emirate kag Kuwait, nga ginapalapta naman nila sa mga pungsod nga naga-import sang fossil fuel.
***
Ang Kingdom of Bhutan isa ka gamay nga pungsod sa Himalayas, nga may populasyon nga wala pa sing isa ka milyon. Apang may daku ini nga leksyon nga matudlo sa iban nga mga pungsod parti sa ila man problema sa GHG sa ila sige pa paggamit sang fossil fuel.
Nangin carbon negative na ini pila lang ka tuig nga nagpasakop sa Paris Agreement of 2015 sa away sini batok sa Climate Change.
Ang isa ka pungsod mangin carbon negative kon ang gina-“absorb” nga carbon emission sobra sangsa gina-“emit” sini.
Sadtong 2020, ang Bhutan may 75% na ka forest cover nga naka-“absorb” na sang carbon emission sang sobra 9 ka milyon ka tonelada samtang naga-“emit” lang sang mga 2 ka tonelada sini.
In fact, ini ang pinakauna nga pungsod nga nangin carbon negative.
Gina-maintain ining status sang Bhutan paagi sa pag-ban sang log export, padayon nga pagtanom sang kakahuyan, pagpasanyog sang hydroelectric power halin sa iya mga suba, kag ang pag-import sang mga electric cars sa lugar nga maggamit sang fossil fuel bilang gatong sang fossil fuel-fed nga mga salakyan.
May mga proyekto man ini sa renewable energy halin sa wind, solar kag biogas.
Polisa man sini ang paghatag sing importansya sa economic growth nga indi ma-sakripisyo ang duna (“pristine”) nga kahimtangan sang environment.
Strategy sini ang pagpasanyog sang economic growth paagi sa sustainable socio-economic development kag environmental conservation.
Sa karon gani, naga-export na ang Bhutan sang hydroelectric power sa mga kaiping nga mga pungsod./PN
