GOOD TO KNOW nga wala ginpirmahan ni Presidente Marcos Jr. ang kasuguan nga RA 12027 nga nagadula sang pagtudlo sang Kindergarten tubtub sa Grade 3 sang mother tongue sa mga rehiyon, katulad sang Cebuano sa Cebu kag Ilonggo sa Kabisay-an Nakatundan.
Kon nangin kasuguan man ini ina tungod kay wala mapirmahan ni Presidente ang hagna sang Kongreso pagkatapos sang 30 ka adlaw nga natalana mag-lapse ini, sunu sa aton Constitution, into law.
Sa kung ano nga rason wala kita ugaling kahibalo. Nonetheless, personal kita nga nagapasalamat sa Pesidente kay, at least, gapahibalo ini sang iya pangduha-duha sa kaayuhan sini.
Kag ina samtang ang mga lawmakers sa Kongreso nagapati gid sang kaayuhan sang RA 12027. Maka-confuse kag makapahuyang lang kuno ang pagtudlo sang mother tongue sa aton paggamit sang national language nga Filipino nga base sa Tagalog.
Magadulot man kuno ini sing pagsalingsag sa pagsanyog sang mga sub-regional languages, katulad sang Kinaray-a sa Antique kag Nueval Valencia sa Guimaras, kag Akeanon sa Aklan, sa tunga nila kag bisan pa sa mayor nga regional language nga Hiligaynon.
Indi a! Matudlo man gihapon ang Filipino halin sa Grade 4 agud padayon nga mapabakod ini, indi bala? Indi man problema ang pagtudlo sang formal education sa mother tongue sa eskwelahan kay ginasunod man sini ang pagsulundan sa pagtudlo sang Filipino – sa pagbaybay (spelling) kag rules of grammar.
Ang Kinaray-a kag Akeanon madugay naman gani nagasanyog nga wala man naga-kumpetensya sa Hiligaynon bisan wala pa ang pagtudlo sang mother tongue nga Ilonggo sa rehiyon.
In fact, nagabulig pa ang Kinaray-a kag Akeanon sa pagpasangkad sang Hiligaynon, nga mas kilala karon sa tawag nga Ilonggo tungod halos tanan diri sa Kabisay-an Nakatundan kahibalo man maghambal sang Hiligaynon tungod nangin melting pot ang siyudad kag probinsya sang Iloilo sang mga tawo halin sa iban nga lugar sang Kabisay-an Nakatundan.
Pila ka tinaga kag expression sa Kinaray-a, for example, na-adopt man gani sang mga taga-Iloilo. Katulad sang “Maan ka nimo a!” (Ambot sa imo a!) nga natun-an ko sa akon lola nga taga-Nueva Valencia. Kon magbais sanday lola kag lolo, nga taga-Jordan nga tandos sa Hiligaynon, gaintiendihanay man gani sila, si lola sa Kinaray-a nga may lakot sang Hiligaynon kag si lolo sa Hiligaynon nga may lakot Kinaray-a.
In fact, ang indi pagtudlo sa mother tongue naga-limite sang paghibalo sini sa mga Hiligaynon scholars lang kag mga lantip nga mga manunulat, katulad nanday John Iremil E. Teodoro, Leoncio P. Deriada kag Santiago Alv. Mulato, sa ila mga libro kag sinulatan sa lokal nga balasahon katulad sang Hiligaynon kag Yuhom, nga indi naman mabasahan sang mga kabataan nga mapasanyog tani nila sa eskwelahan kag sa ila pagdalagku upod sa kadam-an sa ila palibut.
Ang lupit mo talaga RA 12027!
***
Aba, kag wala man lang gani nila ginkuha ang opinyon sang mga kabataan bag-o ginpasar nila ang RA 12027.
Ang Convention on the Rights of Children gasiling sa Right No. 12 nga(c)hildren have the right to give their opinions freely on issues that affect them. Adults should listen and take children seriously.)
Kag dapat, sa idalom sang Right No. 4 (Making Rights Real): “Governments must do all they can to make sure that every child in their countries can enjoy all the rights in this Convention.”
Ang indi paghatag sining mga kinamatarong sa mga kabataan sa pungsod, definitely, diniktador ini nga desisyon nga labag sa prinsipyo sang aton Demokrasya.
***
Balik kita sa plano sang gobyerno sang Netherlands sa pag-reclaim sang Zuiderzee Bay sadtong 1916 tubtub sa 1,650 sq. kms. (640 sq. miles) sang orihinal nga land area.
Ang plano ga-involve sang pagtukod anay sang 19-mile long nga dike nga makalikop sang Zuiderzee Bay agud himuon anay nga fresh water lake ini bag-o tampukan agud ibalik ang pagkamapuslanon sang farmlands nga ginlunod sang dagat.
Wala ugaling napadayon ini tungod sa pagsugod na sang World War I sadtong 1914 nga natapos lang sadtong 1918 bisan pa nga nagpabilin nga neutral ang Netherlands sa WW I kasubong sang panindugan sini sa international affairs sugod sadtong 1830 sa pag-protejer sang iya maritime trade.
Sa WW I involve diri ang Axis Powers – Germany, Italy kag Japan – kag mga Allies nga ginapapangunahan sang ulihi sang United States. Nagdaug diri ang mga Allies sa ini nga gyera nga nagpatay sang sobra 16 ka milyon ka tawo.
Samtang halos hilway ang shipping acrtivities sang Netherlands sa tunga sang mga combatant bisan pa sa sige inaway tubtub 1916, gin-istriktuhan na ugaling sadtong Pebrero 1917 ang mga neutral shipping activities kag hilway nga panghulag sang mga pumuluyo sa ila pangabuhi sa Netherlands. (May Kasugpon)/PN
