Ano na lang kon indi kita makabaton nagakaigu nga bulig sang Paris Agreement?

UPOD kita sa hingyo sang mga kabataan nga ginapangunahan ni Greta Thunberg sang Sweden nga magdeklarar na sang Climate Emergency ang tanan nga mga pungsod.

Ina tungod kay sa matuod naga-experyensya na gid man kita sang Climate Crisis. Sige-sige na lang ang paglala sang lakat sang panahon nga indi na malilong sang aton mga siyentipiko ang trahedya nga nagakatabo kag matabo pa sa aton planeta kag sa katauhan kon indi naton matagaan ini sing seryoso kag madasig nga aksyon.

Samtang, daw sa waay lang ini nga problema sa mga pulitiko nga ang tuyu amo lang ang pagdaug sa eleksyon sa ila pagtutok lang sa temporaryo nga mga problema sang mga botante kag wala sing patungod sa mas importante nga mga problema sa palaabuton bisan pa kon maguba na ang kalibutan buas.

 Samtang man, sige lang isip sang kwarta ang mga negosyante sa ila ganansyahon halin sa fossil fuel (oil, natural gas kag coal) nga amo ang daku gid nga diyablo sang Climate Change.

***

Sa karon nabatyagan na sa kalibutan ang pagluntad sang makahaladlok nga mga “climate extremes” nga wala pa matabo sa mga nagliligad nga tinuig. Katulad sang mas makahalalit nga mga bagyo, pagtaas sang taob sa baybayon, tagtuyot (drought), sobra-sobra nga pag-inulan kag pagbinaha, kag iban pa.

Tuga ini sang Global Warming, ukon pagtaas sang init sang kalibutan nga dulot sang air pollution nga dala sang Greenhouse Gases (GHG), nga mayor diri ang carbon dioxide.

Ginakulbaan na gani sang mga siyentipiko ang posible pagtaas sing 2 degrees Celsius pa sang kainit sang kalibutan, nga basi bangdan na ini sang “katapusan sang kalibutan”.

Gani, dapat na kita magkabalaka sa pwede matabo sa aton planeta kag sa bug-os nga katauhan, labi na gid sa mga kabataan nga mabilin agud atubangon ini sa ila panahon nga wala na ang ila mga katigulangan.

***

Nangin bisita si Greta sang mga lideres sang kalibutan sa ila pagtililipon sa United Nations sadtong 2018.

Gin-kritikar sini ang ila pagpabaya sa problema sang Climate Change nga, sa lugar aksyonan ini sing tuod-tuod, ginahampangan lang nila sa ila pagpamulitika.

Wala maluyagi sang iban ang pag-kritikar ni Greta kag gin-akusaran pa ini sang kon ano-ano, samtang sa matuod negosyo gihapon gali ang mayor nga unod sang ulo sang mga negosyante sa ila.

Partikular nga natublag ang United Kingdom Parliament kag gin-imbitar si Greta agud maghambal man sa ila atubangan.

Diri, liwat ginapanawagan ni Greta ang “urgency” nga atubangon na sing lubos ang problema sa Climate Change.

Ginpabakud pa ini sang pag-broadcast ni David Attenborough sang iya documentary: “Climate Change: The Facts”, kag sang 11 ka adlaw nga protesta sang environmental group nga Extinction Rebellion nga naggamit sang “pink party boat” bilang stage sa ila tuman kagahod nga pag-rally sa London.

Tungod sini, nanguna na sa pag-deklarar sang Climate Emergency ang United Kingdom sadtong 2019. Ginsundan ini sang mga 38 pa ka mga pungsod, nga indi kalakip ang Filipinas bisan pa nagapanguna ini sa kalibutan sa mga “most vulnerable” kag “most risky” sa Climate Change.

***

Bilang katapo sang Paris Agreement, ang mga wala sing ikasarang nga mga pungsod, katulad sang Filipinas, makapaabot sing bulig nga “funding” kag “technological assistance” agud mapatuman ang obligasyon sang mga katapo nga mapanubo ang GHG emission sa 70% sugod sa 2030 tubtub 2050 kon san-o pwede ma-control ining dugang nga init sa 1.5o C, ukon bag-o malab-ut ang  2oC sa 2100.

Ugaling, halin pa sa panahon ni Presidente Duterte tubtub sa sining karon nga administrasyon, nagahulat kita gihapon sa sining ginapasalig nga bulig sang Paris Agreement.

Sa amo sina nga kahimtangan, ano ayhan ang mahimo naton in the meantime?

Naka-producir na kita sang renewable energy halin sa init sang adlaw (solar) kag hydropower kag sa iban pa nga padihot. Ugaling malayo pa kita sa aton obligasyon sa Paris Agreement.

Luas sa mahimo lang naton sa karon sa pag-mitigate kag pagpanagang sa impact sang Climate change, may isa ka bagay nga pwede mahimo man naton seguro. Pasigehon anay ang mga fossil fuel-fed nga power plants agud magamit man ini sa paghatag elektrisidad sa pag-producir sang mga electric vehicles. Anyway, manubo kag indi makatulublag pa man ang aton GHG emission.

Paagi sini maibanan naton ang paggamit sang fossil fuel sa mga salakyan gamit ang e-vehicles.  Ginapatuman ini sa Norway, ang “EV Capital of the World”./PN