NATUBLAG naman ang tanan sang naglanog ang balita tuhoy sa bag-o nga sahi sang coronavirus nga natukiban kag madasig nga nagalaton sa pila ka bahin sang England.
Nag-akto na ang pila ka mga pungsod paagi sa pag-untat sang biyahe sang eroplano gikan sa Gran Britanya kag may ginpagwa nga mga kondisyon sa mga pasahero nga luyag magbiyahe sa iban nga pungsod.
Mismo si Health secretary Matt Hancock nagsiling nga may kapin sa 60 ka magkatuhay nga local authorities ang nakabalhag sang COVID infections tuga sang bag-o nga variant.
Napahibalo naman tuhoy diri ang World Health Organization kag ang mga siyentipiko sa United Kingdom ang nagahimo na sang detalyado nga pagtuon.
Sa karon wala pa sang may matugda kon makatuga ini sang malala nga balatian ukon ang bakuna ang indi mag-epekto diri.
Namutikan ang madasig nga pagsaka sang kaso sa pila ka bahin sang south east England ilabi na sa London, Kent, kag bahin sang Essex kag Hertfordshire.
Natukiban nga ang mga pagbag-o ukon mutations ginalakipan sang spike sang protein sang virus – ang bahin nga nagabulig sa paglaton sa cells.
Indi pa mapaathag sing lubos kon ano ang mangin pagbinatasan sang virus.
Ginsiling ni Professor Alan McNally, ang eksperto sa University of Birmingham, nga indi dapat mangin hysterical bangud wala nagakahulugan nga ini mas makalalaton ukon mas peligroso apang dapat lang nga bantayan sing lubos.
Isa lang ka simple nga patakaran sa paghangop sa tanan nga ‘new strain’ ukon ‘new variants’ kag ini amo ang pagpamangkot kon bala nagligwat ang behaviour sang virus.
Krusyal ini bangud ang tanan nga virus naga-mutate sa tanan nga tion kag ini ang ila ginahimo. Sa karon, ang ginhatag sa aton amo ang kahadlok kag indi ang sabat.
Una nga namutikan ang bag-o nga variant sadtong Setyembre 2020 kag sadtong Nobyembre may halos ikaapat nga bahin sang mga kaso sa London natumod nga new variant, naglab-ot ini sa kapin two-thirds sang mga kaso sadtong tunga-tunga sang Disyembre.
Ginapatihan nga ang variant posible nagtuhaw gikan sa isa ka pasyente sa UK ukon nakwa gikan sa iban nga pungsod nga may manubo nga abilidad sa pagmonitor sang coronavirus mutations.
Makita ang variant sa bug-os nga UK, magluwas sa Northern Ireland, apang mas nakakonsentrar ini sa London, sa South East kag eastern England.
Base sa datus sang Nextstrain, ang nagamonitor sa genetic codes sang viral samples sa palibot sang kalibutan, nga ang mga kaso sa Denmark kag Australia ang gikan sa UK.
Kaangay man nga variant ang nagtuhaw sa South Africa nga nagaambit sang pila ka kaangay nga mutations apang nagagwa nga wala sang kaantanan sa kada isa.
Indi kita dapat magkabalaka bangud natabu na ini sadto. Ang virus una nga natumod sa Wuhan, China kag indi ini kaangay sa mga makita sa pila ka bahin sang kalibutan.
Ang D614G mutation nagtuhaw sa Europe sadtong Pebrero sang nagligad nga tuig kag nangin globally dominant form sang virus.
May isa pa nga ginatawag A222V, naglapta sa bug-os nga Europe kag naangot sa summer holiday sang mga pumuluyo sa Espanya.
Base sa inisyal nga pagtuon sa new variant, natumod ang 17 ka potentially important alterations kag may pagbag-o sa spike protein ukon ang lyabe sang virus nga ginagamit sa pagbukas sa alagyan pasulod sa cells sang aton lawas.
Ang isa ka mutation gintawag nga N501Y nga naga-ilis sa pinaka-importante nga bahin sang spike, kilala sa tawag nga “receptor-binding domain”.
Diri, ang spike una nga nagahimo sang contact sa cells sang aton lawas. Ang anuman nga pagbag-o nga makapahapos sa virus agud makasulod ang nagahatag sa iya sang bentaha.
Ang isa pa ka mutation amo ang H69/V70 deletion, kon sa diin ang gamay nga bahin sang spike ang nakakas – nga sadto nagtuhaw sang makapila ka beses, lakip na ang bantugon nga paglaton sa sapat nga mink didto sa Denmark.
Ang variant indi kinaandan nga highly mutated. Ang pinakamalapit nga paathag diri amo nga ang variant nagtuhaw sa pasyente nga may mahuyang nga immune system nga wala nakasumpong sa virus. Imbis sini, ang ila lawas ang nangin breeding ground para ang virus maka-mutate.
Mas makamamatay bala ini?
Wala sang ebidensya nga nagasiling nga makamamatay ini apang kinahanglan ini nga bantayan bangud bisan ang pagdamo sang malatnan ang magahatag sang problema sa mga ospital. Kon madamo sang tawo ang malatnan sang bag-o nga variant, magaresulta man ini sa madamo nga tawo nga nagakinahanglan sang pagbulong sa ospital.
Magagana ayhan ang bakuna batok sa bag-o nga variant?
Sa karon, ginasiling nga magagana ang bakuna.
Ang tatlo ka nagapanguna nga mga bakuna naga-develop sang immune responses batok sa naga-igsister nga spike, rason nga ini ang nagtuhaw nga palamangkutanon sa karon kon magagana ini batok sa bag-o nga variant.
Ginahanas sang bakuna ang aton immune system nga atakehon ang pila ka magkatuhay nga bahin sang virus, kag bisan pa nga ang bahin sang spike ang nag-mutate, magagana sa gihapon ang bakuna.
Magakabalaka lamang kita kon may mas madamo nga mutations nga nagakatabu. Ang ini nga virus ang may ikasangkol nga mag-usoy sa banas agud makalikaw sa bakuna.
Ang vaccine escape nagakatabu kon ang virus naga-ilis agud makalikaw sa bug-os nga epekto sang bakuna kag padayon nga nagapanglaton sa tawo.
Ang ini nga variant ang pinakaulihi nga pagpakita nga ang virus padayon nga naga-adoptar samtang madamo ang nalatnan kag malatnan pa.
Sa presentation ni Professor David Robertson, gikan sa University of Glasgow, nagasiling: “The virus will probably be able to generate vaccine escape mutants.”
Mabutang kita sini sa sitwasyon kaangay sa flu, kon sa diin ang bakuna dapat regular nga gina-update. Bentaha lang sa aton bangud nga ang aton bakuna tuman ka hapos nga ligwaton. (bertladera@gmail.com/PN)
