MADUAGON ang aton pagsug-alaw sa bag-ong tuig diri sa Pilipinas. Ang aton namuklatan sa sini nga kalibutan ginapadayon naton tubtob subong. Mas malipayon kita sadtong bata pa kita kaysa karon nga may edad na edad na kita, nagatahaw ang sahi sang aton pagsaulog bangud man sa pila ka realisasyon kag mga sirkumstansya nga aton nasumalang ukon naagyan.
Apang, wala nagaligwat ang aton pamaagi bisan pa nga may gamay nga mga pagbag-o sa aton mga ginapreparar ukon mga gawi sa pagsug-alaw sa bag-ong tuig.
Agud nga mas mahangpan naton ang ini nga sahi sang selebrasyon, mas mangin maduagon ang aton pag-apresyar, kag mas masangkad ang aton paghangop, kinahanglan naton hibaluon ang kinaiya sang sini nga selebrasyon sandig sa magkatuhay nga kultura, pagpati, kag salandigan.
Madamo nga sibilisasyon ang nagasaulog sini sa bug-os nga kalibutan. Sa subong, kalabanan sang sini nga piyesta ang naga-umpisa sa Disyembre 31 nga amo ang ulihi nga adlaw sa Gregorian calendar, kag ginapadayon ini tubtob sa kaagahon sang Enero 1 ukon ang adlaw sang bag-o nga tuig.
Kinaandan nga tradisyon ang paghiwat sang party, madamo sang pagkaon, mga ilimnon, may mga pulupok kag pasirit kag paghimo sang mga resolution.
Ang pinakauna nga nabalhag nga mga piyesta sa pagpasidungog sa pagsug-alaw sang bag-ong tuig nabalhag kapin sa 4,000 ka tuig na ang nakalipas sa panahon sang Babylon.
Ginsandig sang mga Babylonians ang panugod sang bag-ong tuig sa vernal equinox sa ulihi nga bahin sang Marso. Ini ang panugod sang okasyon sang malapnagon nga religious festival nga ginatawag Akitu nga ginalakipan sang magkatuhay nga ritwal sa sulod sang 11 ka adlaw.
Sa nakalipas nga mga panahon, ang mga sibilisasyon sa palibot sang kalibutan nagpatin-ad sa sopistikado nga mga kalendaryo, nga ginapat-inan ang una nga adlaw sang tuig sa hitabu sa astonomiya ukon tuhoy sa agrikultura.
Sa Egypt, para ehemplo, ang tuig nagasugod sa tuigan nga pagbaha sa Nile, nagasibu sa pagsaka sang bitoon nga Sirius.
Ang pinakauna nga kalendaryo sang Romano ginalakipan sang 10 ka bulan kag 304 ka adlaw, nga ang kada tuig nagasugod sa vernal equinox; suno sa tradisyon, gintuga ini ni Romulus, ang tagpasad sang Roma, sa ika-walo nga siglo antes kay Kristo. Ang ulihi nga hari nga si Numa Pompilius, ang ginatudlo nga nagdugang sang mga binulan nga Januarius kag Februarius.
Sa nakalipas nga mga dinag-on, wala nagsibu ang kalendaryo sa adlaw, kag sang 46 B.C. nagdesisyon si Julius Caesar nga solbaron ang problema paagi sa pagkonsulta sa pinaka-prominente nga mga astronomers kag mathematicians sa iya panahon. Ginpakilala sini ang Julian calendar, nga halos anggid sa mas moderno nga Gregorian calendar nga kalabanan nga mga pungsod sa bug-os nga kalibutan ang naga-usar sini karon.
Bilang kabahin sang iya reporma, ginsaad sini ang Enero 1 bilan una nga adlaw sang tuig, bahin diri ang pagpasidungog sa bulan nga kaangay sa iya ngalan, ang Janus ukon ang Diyos sang mga Romano sa pagpanugod nga may duha ka mga nawong nga nagalantaw sa nakalipas kag nagalantaw sa palaabuton.
Ini ang istorya kon ngaa nagasaulog kita sang bag-ong tuig sa tagsa ka magsulod ang Enero 1. Halos pareho lang ang sahi sang pagselebrar bisan pa nga may gamay nga impluwensya ang moderno nga panahon.
Madamo sang mga hangkat kag pagtilaw ang selebrasyon nga ginasaulog naton sa karon. Apang sa paglipas sang panahon, nangin tayuyon ini kag nangibabaw kabangdanan nga sa subong ini sa gihapon ang aton ginasaulog.
Indi tanan nga sibilisasyon, kultura kag relihiyon nagasaulog kaangay sang pagsaulog naton diri sa Pilipinas. May mga pungsod nga tuhay ang petsa sang ila bag-ong tuig. Kon mahangpan naton ang kinaiya sang kada isa, mas maapresyar naton ang kaduagon sang aton selebrasyon.
Ang pinakauna nga pungsod nga nagaselebrar sang bag-ong tuig sa kada tuig amo ang Oceanic country nga Kiribati ukon partikular gid ang isla sang Kiritimati. Ang Kiribati isa ka island country, ginatapuan sang masobra 30 ka mga island kag atolls nga nagalapta sa masobra ginatos ka milya. Ang Kiribati ang nagaisahanon nga pungsod nga may mga teritoryo sa apat ka hemispheres.
Nagasunod nga nagasaulog sa Kiribati ang mga syudad kag mga pungsod sang Chatham Islands, New Zealand; Petropavlovsk-Kamchatsky, Russia; kag Sydney, Australia.
Ang Baker Island kag Howland, mga isla nga wala sang may nagapuyo, nga malapit sa Estados Unidos, ang ulihi nga nagasaulog sang bag-ong tuig.
Magkatuhay man ang petsa sang pagsaulog sang bag-ong tuig, magkatuhay man ang kultura kag relihiyon, ang importante ang esensya sini nga sa pihak sang aton naagyan, mga pagtilaw, mga hangkat, mga palaligban, nagakalampuwas kita sa talaksan kag mahatagan sang higayon nga mapadayon ang aton kabuhi.
Para sa aton ang bag-ong tuig, patimaan sang bag-o nga kabuhi, bag-o nga paglaum, kag mas maayo nga sitwasyon sa palabuton. Positibo ang aton paglantaw nga maagom naton ang kaayuhan, kasulhay kag mabinungahon nga kabuhi. (bertladera@gmail.com/PN)
