AGUD nga masumpong ang peke nga mga balita, dapat ini nga tadlungon matapos basahon.
Nakita sa pagtuon nga madamo sang tawo ang naimpluwensyahan sang mga fact-checkers matapos ila nga nabasa ang headlines sang mga balita.
Ang giyera kontra sa peke nga balita kag ‘online misinformation’ ang indi magatakop sa anuman nga tion sang makadali apang ang mga iskolar sang isa ka unibersidad nakapangita paagi nga posible makapasulhay sa sini nga problema.
Sa ginhiwat nga eksperimento sa Massachusetts Institute of Technology (MIT), natukiban sang mga manugpanalawsaw nga ang fact-checking labels, kon ikabit sa online news headlines, mas epektibo matapos nabasa sang tawo ang sala nga headlines, ipaanggid kon ila una nga basahon ang headline kasunod ang napagkit nga fact-checking labels.
Ginpahayag ni David Rand, professor sa MIT kag co-author sang bag-o nga pagtuon nga nagadetalye sa resulta sang sini nga pagpanalawsaw, nga ila natukiban nga kon ang “true” kag “false” labels ang ginpakita gilayon nabuhinan ang misclassification sang nagabasa sa yadtong mga headline sang kapin sa 25.3 percent, nabuhinan sang 8.6percent kon ang labels nagatuhaw kaupod sa headlines, kag 5.7 percent nga pagnubo sa misclassification kon ang husto nga label nagatuhaw antes pa man.
Ginsiling ni Nadia Brashier, ang cognitive neuroscientist kag post doctoral sa Harvard University, kag lead author sang sini nga pagtuon, nga “timing does matter when delivering fact-checks.”
Nabalhag ang pagtuon nga “Timing Matters When Correcting Fake News” sa sini nga semana sa Proceedings of the National Academy of Sciences. Ang mga author amo sanday Brashier; Rand; Gordon Pennycook, ang assistant professor of behavioral science sa University of Regina’s Hill/Levene Schools of Business; kag Adam Berinsky, ang Mitsui Professor sang Political Science sa MIT kag ang director sang MIT Political Experiments Research Lab.
Nagsibu sa ginalauman sang mga manugpanalawsaw ang findings sang ila pagtuon.
Ginsiling nila nga ila ginlauman nga mas epektibo kon ihatag na ang pagpanadlong antes pa man agud ang tawo nga nagabasa nakahibalo na nga indi dapat magpati sa patalang nga impormasyon kon ila na ini masumalang. Nasorpresa sila bangud supak ang ila natukiban. Supakon ang patalang nga impormasyon matapos mabasa ang mas epektibo nga paagi.
Ginpabutyag sang mga iskolar nga ang resulta nagasibu sa “concurrent storage hypothesis of cognition” nga nagasiling nga ang ginapabilin sang tawo sa iya pinsar ang husto kag sala nga impormasyon kag ang pagpanadlong. Indi posible nga wahigon sang tawo ang sala nga headlines apang handa ang tawo nga mag-update sa ila mga pagpati tuhoy diri.
Ginhimo man ang ini nga pagtuon agud nga mabuligan ang mga social media platform kag sa iban pa nga content provider sa kon ano nga tools ang ila gamiton agud nga malimitahan ang ilig sang misinformation sa online
Matuod nga madamo sang tawo ang nagabasa lang sang headline kag wala na ginatungkad ang detalye sini kag nagadepende lang sa iya impresyon ukon paghangop nga kulang sa detalye.
Kon kaisa, may mga makagalanyat nga headline nga gilayon gina-share nga wala ginbasa ang detalye rason nga madasig maglapta. Kon basahon, matukiban nga nagliligad pa ang impormasyon kag wala na nagasibu sa karon nga panahon apang bangud nga nagserbe sa interes sang nakakita, rason nga iya ini liwat nga ginbantala. Nagaresulta ini sa pagpalapnag sang fake news.
Importante sa tanan nga indi magpadasu-dasu sa pagpati sa makita nga headline. Basahon ang detalye kag usisaon sa iban nga news source kon bala may kaangay sina nga impormasyon agud matimbang kon matuod ang ina nga balita.
Indi kita magsalig lamang sa mga fact-checkers bangud may kaugalingon man sila nga agenda ukon adbokasiya nga nagaserbe sa ila mga interes. Ngaa itugyan naton sa ila ang paghangop sa mga bagay kon may ikasangkol kita sa pagtukib sa kon ano ang husto kag indi husto.
Gamiton naton ang gahum sang social media sa pagtungkad sa kamatuoran tuhoy sa mga ginapalapta nga impormasyon. Madamo sang palaagyan agud nga masupak naton ang mga pagpatalang nga ila ginahimo.
Himuon naton nga kinaadan sa tagsa ka tion na kon may makita kita nga makagalanyat nga headline, aton basahon ang detalye kag usisaon kon matuod ang mga ginasaad diri.
Yara sa aton ang gahum sa pagsagang agud nga indi maglapta ang sayop nga impormasyon.
Makabulig kita sa pagtapna sa online misinformation kon aton basahon kag tadlungon ang sayop nga impormasyon. (bertladera@gmail.com/PN)
