NAPAGKIT na sa maragtas sang sinauna nga panahon nga importante ang papel sang mga doktor ukon may ihibalo sa paghatag sang pauna nga pagbulong sa mga nasamaran. Importante ang papel sang medical team ukon first responder agud nga madapatan sang pagbulong kag masapar ang kabuhi sang nasamaran.
Pila na ka giyera ang nagluntad sa sini nga kalibutan. Ang ini nga mga giyera ang indi lamang sa tunga sang mga suldado kag mga pungsod, may giyera man batok sa pandemya nga nagpapas sa mas madamo nga tawo nga wala sang higayon nga makabato.
Sa inaway sang mga nasyon kag kasumpong nga indi makita ukon mga balatian, nagapangibabaw ang kaimportante sang mga suldado nga nakaputi kag wala sang pusil kag bala kundi ang ila dala mga heringgilya, mga bulong kag mga instrumento sa pagbulong.
Sa karon nga sitwasyon, kaangay sa gihapon ini sang giyera bangud ginagamit sang gobyerno ang armadong kusog agud nga mapapas ang virus kag katimbang diri ang aton health personnel nga wala untat sa pagpangapin agud nga mapigaran ang pagkadula sang kabuhi sang mga nalatnan.
Ang pandemya kaangay man sa giyera. Wala lang sang lupok apang may nagakapatay.
Bangud malawig na ang aton pa-away sa pandemya, maathag nga ginakapoy na ang aton mga health personnel kag halos ginalikop na ang populasyon nga malatnan sang virus.
Kon malatnan ang mga doktor kag iban pa nga health personnel, mas nagalala ang sitwasyon bangud pila na lang ang nagaatipan sa mas nagadamo nga pasyente.
Diri naton nakita ang bentaha kon ang nagadumala sa isa ka banwa ukon isa ka distrito ukon probinsya ang may ihibalo sa medisina bangud nga mas makahatag siya sang athag kag pat-ud nga direksyon kon paano atubangon kag lampuwasan ang sitwasyon.
Ang pulitiko nga bingit wala sang nahibaluan nga pahayag sa iya pumuluyo magluwas lamang sa pamahog kag pagsakay sa ila emosyon kag kahangawa. Ang pulitiko nga doktor masami nga nagapanugyan kag may ginatan-ay nga solusyon sa kada sitwasyon.
Maathag naton nga mabatian kag makita ang mga pulitiko nga bingit nga kon makorner na sa higad gilayon na lang nga magpangakig kag ginayawyaw ang kaangay niya nga nagasebisyo sa pumuluyo kag banwa.
Kon ginakulabos sang pwersa ang iya health personnel bangud nga gina-quarantine, sila nga mga doktor nga nagadumala sa ila nasakupan amo ang nagasalili agud nga mapun-an ang kulang nga tinawo kag agud nga mapadayon ang serbisyo sa pagpangapin sa pumuluyo.
Isa ka ehemplo diri si Igbaras Mayor James Esmeralda nga isa ka doktor nga nagpadayon sa hilikuton sang ila health unit agud nga indi malugaw-an ang pumuluyo matapos nga madamo nila nga doktor ang ginpaidalom sa quarantine.
Isa ini sa ginasiling naton nga bentaha. May iban man nga banwa nga indi doktor apang kahibalo maghatag sang giya sa pumuluyo, wala nagabiningit bangud sa sitwasyon kag wala ginahap-an ang trabaho bangud kahibalo mag-delegar sa mga empleyado kag mga barangay official nga may daku nga katungdanan agud nga makontrol ang paglaton sang virus.
Madamo man ang nakamutik sa kapisan kag kahugod sa pag-atipan sa iya distrito si ‘Doc Nanay’ Congresswoman Janette Garin. Bilang doktor, siya mismo ang nagapangamot sa paghatag sang direksyon sa ila vaccination literacy kag vaccination program agud nga makahangop ang tawo antes mabakunahan.
Matapos ang inisyatibo nga bakunahan ang pumuluyo santu sa pagsulundan sang Inter-Agency Task Force, ginpatigayon man ang pagbakuna sa tagsa ka Domingo para sa mga may trabaho bangud ini lang ang adlaw nga hilway sila kag mahimo nga makapabakuna.
Kasunod sini, ang drive-thru nga pagbakuna para sa mga may salakyan ukon mga pagabakunahan nga nabudlayan sa pila ukon indi na masyado makalakat sang malawig kag para man sa kombenyente sang mga luyag mabakunahan.
Kon indi gid man doktor ang nagadumala sa banwa ukon distrito, importante nga indi bingit kag kahibalo mag-atipan sa tawo, wala nagapamuyayaw kon indi niya makwa ang iya luyag, kag indi talaw nga nagapanglaton sang iya kulba.
Natingala man ako nga sa kadugay na nga panahon ang naglipas wala gid sang may ginpatindog nga ospital ang syudad sang Iloilo para sa iya mga residente. Maathag man nga madamo sang ospital sa syudad apang kalabanan ang ginapadalagan sang pribado nga mga indibidwal kag pila lang ang iya sang gobyerno apang ina tanan indi iya sang syudad sang Iloilo.
Kabay pa nga ang ini nga sitwasyon magatulod na sa indi doktor nga mga nagadumala sa banwa nga hatagan sang pasulabi sa ila proyekto nga ginapatindog kag pondo nga ginagasto ang tuhoy sa ikaayong-lawas sang pumuluyo kag sa imprastruktura kag pasilidad angot diri.
Madamo pa kita sang giyera nga atubangon sa palaabuton. Madamo pa sang pandemya nga magatublag sa aton sa indi mapaktan nga tion. Dapat nga maghatag ini sang giya kon paano kita magmadinalag-on sa masunod nga giyera sang pandemya.
Indi lang kita magbiningit agud nga makaplastar kita sang husto nga patikang kag mangin tadlong ang aton pag-usoy sa banas sang kadalag-an batok sa pandemya.
Bentaha kon doktor ang nagadumala, apang kon indi man doktor, bentaha sa gihapon kon may paminsaron kag abilidad sang isa ka doktor nga kahibalo magkalmante sa tunga sang emerhensya. (bertladera@gmail.com/PN)
