NAGTAKOP na ang bulan sang kababaenhan. Ang bilog nga bulan nga pagsaulog nagbukas sang aton mga mata, nga matuod, madamo na kita sang mga nahimo para mahatagan sang gahum ang mga babaye.
Ang “Women’s Month” celebration sa Pilipinas may tema nga “We make change work for women” angut sa ginaduso nga “Pagbabago” sang adminsistrasyon ni Pangulong Rodrigo R. Duterte.
Sa pagbukas sang isa ka bulan nga selebrasyon sa pagtib-ong sang kababaehan kag sang ila kinamatarung kag kaayuhan, bag-o lang naaprobahan ang “expanded maternity leave”.
Ang Acta Republika 11210 isa ka kasuguan nga nagahatag sang 105 ka adlaw nga maternity leave (with pay) kag nagahatag sang option nga makapadugang pa gid sang 30 diaz (wala na sang bayad). Ang mga solo mothers may dugang pa gid nga kinse diaz.
Mas kilala nga “105-Day Expanded Maternity Leave Law” ang kasuguan naangut sa State policy nga amligan kag itib-ung ang kinamatarung kag kaayuhan sang nagatrabaho nga mga iloy, taking into account ang ila maternal functions and to provide an enabling environment in which their full potential can be achieved.
Samtang nag-take effect na ang ley, ginahulat pa ang pagbalay sang Implementing Rules and Regulations (IRR) para may gabayan sa pagpatuman sini.
Apang dako na nga kadalag-an ang nalab-utan sini para sa mga nagatrabaho nga mga iloy kon isipon ang ila biological needs pati man sang ila lapsag nga ginapasuso. Ginapanugyan kontani ang anum ka bulan nga pagpasuso sang lapsag apang ang 105 diaz makahatag na sang dako nga alibyo.
Dako sa gihapon ang disparity sang kalalakinhan sa kababaenhan. Samtang ginakilala ang igkasarang sang mga babaye, mas madamo gihapon ang mga lalaki nga naga-occupy sang matag-as nga posisyon sa trabaho mapa-private companies o government service.
Sa bilog nga kalibutan, ang tema sang International Women’s Day (IWD) celebration amo ang paglab-ot sang gender balanced nga katilingban. Daw sa madamo pa gid ang dapat trabahuon sini bangud sang mga biases sa mga abilidad o kusog sang mga babaye kag lalaki nga nasantu sa aton sayup nga pagpati.
Suno kay Dr. Mary Barbie Badayos-Jover, director sang Gender and Development (GAD) program sang University of the Philippines in the Visayas (UPV), kinahanglan pa gid nga iduso ang concept sang gender sensitization. Kinahanglan nga ma-gender sensitize ang society sa mga gender issues agud nga wala sang discrimination on the basis of gender.
Katulad na lang abi sa lalaki nga makahatag sang kuarta para sa kinahanglanon sang pamilya, nagapensar sya nga puede na sya makahapihapi upod sa barkada nya sa inuman. Ang babaye ang nabilin sa pagtapos sang tanan nga mga dalagko nga ulubrahon kag pitsipitsi nga hilikuton sa sulod sang puluy-an.
Kon ang kasal partnership, nagakadapat nga ang pagdumala sang pamilya magtimbang nga ginaabaga sang babaye kag sang lalaki.
Ay, matuod, nga wala sang katapusan ang trabaho sang babaye sa sulod sang puluy-an – halin sa aga tubtub maggab-i. Ang sunod nga adlaw, panibag-o naman nga hangkat.
Sa sini nabalay ang House Bill 8875 nga bayaran sang duha ka libo ka pesos kada bulan ang mga “stay-at-home housewives”. Ang mga “asawa nga sa balay lang” nagabatiti sang ila lapsag kag nagapadako sang ila mga bata pati na nga nagaalagad sa ila mga bana, ginakabig nga “unproductive”. Nagapati si Cong. Joey Salceda nga kilalahon ang ila participation sa pagtib-ong sang kaayuhan sang pamilya gani dapat hatagan sang compensation.
Nagtaas ang kilay sang iban nga kalalakinhan. Samtang ang iban nga women advocates nagasiling nga kulang pa gani ina nga kabayaran.
Diri sini na sandig ang debate sang mga empleyado sang DSWD. Masadya nga ginpuisan nila kon bala dapat o indi suelduhan ang iloy sang puluy-an. Ang matuod, divisive man o indi, yadto isa lamang ka pamaagi sang SWEAP sa pagpamuno sang ila Presidente nga si Leo Quintilla, nga hambalan ang proposition sa healthy but entertaining discussion.
Nagtakop ang selebrasyon sang kakabaenhan diri sa rehiyon nga ginhambalan sa Regional Gender and Development Council (RGADC) ang mga hinimuan sang mga local government units sang Kabisay-an Nakatungdan sa pag-promote sang women empowerment.
May mga local government units nga nag-report sang ila accomplishments lakip na ang pag-empower sang kababaenhan paagi sa paghatag sa ila sang palamugnan, paghanas sa ila para sa negosyo bisan magamay lang, pag-organize sang VAWC (Violence Against Women and Children) desks sa kabarangayan pati na ang pag-enganyo sang lalakinhan para sakdagon ang kawsa sang mga babaye.
Tapos na ang women’s month celebration pero adlaw-adlaw nga sakdagon ang mga babaye kag tahuron ang ila kinamatarung. (runjirjamolo@gmail.com/PN)
