NAGAPASULOD na kita sa summer season kag lauman na ang pagrondalya sang mga firetruck sang Bureau of Fire Protection nga gina-updan sang mga volunteer fire brigade sa pagsulod sang bulan sang Marso ukon ang Fire Prevention Month.
Nagluntad ang tatlo ka asud-asud nga sunog sadtong Martes, Pebrero 22, 2022 sa Arevalo, La Paz kag sa City Proper kag sang kaagahon sang Miyerkules sa distrito sang Jaro.
Makatulublag pamatian kon naga-uwang na ang bombero kag ang tanan halos nagalantaw na sa direksyon kon sa diin ini magapadulong kag ginatulok man ang kahawaan kon sa diin nagatimbuok ang maitom nga aso.
Apang isa sa matalupangdan naton amo ang kadungol sang mga nagamaneho sang salakyan nga daw sa wala lang sa ila bungog nga may naga-uwang nga bombero nga nagadali-dali agud nga makaresponder sa fire call.
Indi kita makapakot kon bala wala gid man nakabati ang driver ukon nakabati man apang nagapabungol lamang nga daw sa wala sang labot sa nagakatabu.
Kaangay sa sitwasyon nga akon nakita nga bisan naga-uwang na ang firetruck, nagadulog na ang kalabanan nga salakyan sa karsada apang may mga pribado nga salakyan nga nagapagwa gikan sa mall ang nagapanigal-ot pa nga makasulod sa pihak nga linya nga nagabalabag sa alagyan sang bombero.
Nagahingagaw ang salakyan nga makasaylo sa pihak nga lane padulong sa plaza sang Jaro bisan pa nga kapin na lang sa 10 ka metro ang distansya sang bombero. Halos tanan nga sakayan ang nagpangbusina agud nga makaagaw sa atensyon sang driver kag mag-abante agud nga mahawanan ang alagyan sang bombero.
Sang nakalusot na ang firetruck, nag-ikog ang mga motorsiklo nga daw may ginadalian man, nga luyag makalab-ot gilayon sa ila padulungan.
May nagasunod pa gid nga firetruck nga nagbusina sing todo kag lakip ang pagpangabay gamit ang iya trumpa nga magpahigad ang tanan ilabi na sa crossing kag sa ginatawag nga ‘stoplight’.
Dapat nga nakapokus ang atensyon sang nagamaneho kag nagapamati siya sa busina, nagalantaw sa dalan nga iya gina-usoy kag sa magtimbang nga dalan kon nagatabok sa bangga.
Sa akon naobserbahan, nagakalipat na ang mga driver sa pagpanilag kag pagsunod sa husto nga pagmaneho ilabi na ang pagpamati sa uwang sang bombero ukon sang ambulansya kag iban pa nga salakyan nga may emerhensya nga matunog nga nagabusina.
Ang sitwasyon nga akon nakita posible nga isa lamang sa pila ka mga hitabu sa bisan diin man nga bahin sang Iloilo nga nagapadungol lang ang driver kag wala nagasapak sa uwang sang salakyan sa tion sang emerhensya.
Angay nga talupangdon ang ini nga sitwasyon bangud nga imbis nga makaresponde gilayon ang bombero ukon ambulansya, nagakasangit pa sila sa aksidente sa dalan ukon may mabungguan nga salakyan ukon sila man ang ginabungguan sang mga salakyan nga ang driver daw sa wala sa bungog kon ano ang nagakatabu.
Lauman na naton ang masami nga uwang sang bombero ilabi na sa sini nga panahon nga nagapasulod kita sa fire prevention month. Mainit kag mahangin nga binulan nga masami nagaluntad ang sunog.
Sa sini, dapat kadungan sang pagpahanumdom nga maghalong sa kalayo ang tagsa ka panimalay, ipahanumdom man sa mga driver nga mag-aligmat kag maghatag sang ligwa sa kada may yara sang emerhensya. Dapat nga magpahigad kag indi magpanigal-ot ukon magdasuk. Dapat magpaiway kag hatagan sang ligwa nga makalusot ang bombero ukon ambulansya.
Kon pwede lang tani nga may tuhay nga huni ang uwang sang bombero kaysa sa ambulansya agud nga mas makilala kag matumod sang tawo ang sahi sang uwang.
Panahon na siguro nga hatagan ini sang igtalupangod agud nga mas matumod sang tawo nga makabati kon ano ang huni sang bombero kag sang ambulansya tuhay sa huni sang mga wangwang sang pulis kag mga traffic enforcer.
Kinahanglan naman nga sawayon ang mga nagadala sang salakyan nga may blinker kag wangwang nga indi nila pag-abusohan ang pribiliheyo nga ginahatag sa ila.
Ang tawo wala nagapamati sa uwang bangud kon kaisa wala man sang emerhensya apang naga-uwang lamang nga makalusot sa trapiko kag makahingagaw nga makalab-ot sa ila destinasyon.
Kon makita sang tawo ang ini nga sitwasyon, nagatudok sa ila paminsaron nga wala man sang emerhensya apang nagapauwang lamang. Sa sini, ang matuod nga sitwasyon nga may emerhensya ang nagakaapektuhan bangud wala na ginaseryoso sang iban nga tawo kag ginakabig nila nga basi luyag lang makalusot sa guot nga trapiko ang salakyan nga naga-uwang.
Ginatalupangod naton ini bangud nagapati ako nga indi lang ang mga driver sang pampubliko kag pribado nga dalakyan ang dapat munuhon kundi lakip man ang mga driver sang bombero kag ambulansya kag iban pa nga may wangwang kag blinker.
Kinahanglan ang disiplina kag indi magpagusto sa pag-usar sang ginatugyan nga pribilehiyo. Ang tawo indi magpati kon pamatyag niya ginalango-lango lang. Ang tawo nagapabungol bangud nagapati nga indi man seryoso ang iya nabatian nga uwang.
Kangay ini sa mga motorsiklo nga may wangwang kag blinker nga daw mga hari sa dalan. Ang iban sa ila indi otorisado sa paggamit sini apang naga-abusar kag nagapinagusto lang.
Dapat nga ibalik ang kumpiyansa kag pagsunod sang tawo sa kahulugan sang ila mabatian nga uwang kag makita nga blinker nga naga-igpat-igpat.
Kon ang mga otorisado nga maggamit sang wangwang kag blinker ang maglisa sa pagtuman sa matuod nga kahulugan sa paggamit sini, lauman na naton nga tuhay man nga kahulugan ang hangpon sang tawo kag lisa man nga reaksyon ang iya ipatungod diri.
Indi na kita luyag makakita sang sitwasyon nga may nagakaaksidente samtang nagaresponde. May mabilin nga biktima sa dalan samtang may tuyo nga salbaron sa unhan. Malikawan ang sitwasyon kon ang magtimbang nga bahin may isa lang nga pagpakahulugan kag paghangop sa mensahe nga ginapalab-ot sang uwang. (bertladera@gmail.com/PN)
