INDI kita dapat malipat sa aton experyensya sa Dengvaxia, ang vaccine kontra dengue nga ginbakal naton sa Sanofi Pasteur sadtong Nobyembre 2017, sa diin linibu ka kabataan ang napa-injectionan naton sini.
In fact, ang Filipinas gid ang una sa kalibutan nga nagbakal sini halin sa Sanofi Pasteur.
Mga 600 ang gin-report nga kabataan ang napatay, although indi man seguro tungod lang sa Dengvaxia.
Sa aton “panic” in the face sang nagadamo nga kaso sang dengue sa pungsod, nalipat kita sa paghibalo kon ano gid ang ginsudlan naton nga problema parti sa Dengvaxia.
Sang maghilibalo sa isa ka serye sang Congressional hearing, nagagwa gali nga ang Dengvaxia “safe” lang gamiton sang mga nakaagi dengue agud malikawan nga liwat sila iguon sini. Daku gali ang risgo ang pag-administer sini sa mga kabataan nga wala pa nakaagi dengue. Ini ang wala gali naton natul-id sang gin-administer naton ini sa linibu naton nga kabataan sa elementarya sa pila ka rehiyon sang pungsod, nga wala naglakip sang Western Visayas.
In fact, sa pila ka nasyon nga nag-approve sang paggamit sangDengvaxia sang Sanofi Pasteur sa ila kabataan, lakip ang Singapore kag Estados Unidos, ginaathag gid nila sa ila public health advisory nga para lang ini sa mga kabataan nga nakaagi sang dengue agud indi liwat iguon.
Ti, yara naman ang Chinese vaccine nga luyag maka-una sa palumba sa paghatag sang vaccine batok sa COVID-19. Ugaling kay isa lang ini ka “emergency vaccine”, nga ginahingagaw nga ipa-administer sa pila ka pumuluyo – katulad sang mga health workers, mga opisyales sang gobyerno, kag iban pa agud indi maulangan ang ila mga importante nga trabaho sa gobyerno kag kadam-an sang mga pumuluyo nga ila ginaserbihan.
Gamiton man kuno ini sang gobyerno sang China agud punggan ang pagbalik (re-infection) sang COVID-19 sa palaabuton nga tigtulugnaw, tungod ang immunity tubtub lang sa anom ka bulan ukon isa lang ka tuig.
Ugaling man kay luyag pa ini ibaligya sa iban nga pungsod – sing mahal sangsa gina-offer sang iban nga pungsod nga naga-develop man sang vaccine – bisan wala ini sing approval sang World Health Organization (WHO) kag sang mga FDA sang iban nga pungsod.
“Iya lang ina sang China, kag wala kahilabtanan ang WHO,” siling gani sini.
Apang ngaa bala wala ini pag-aprubahan sang WHO kag sang FDA sang iban nga pungsod?
Labay man ang akon, kilala man ang China sa pag-export sang mga substandard nga mga produkto, lakip ang Christmas lights kag delikado nga hampanganan sang mga kabataan.
Kon wala ma-aprubahan sang WHO kag FDA sang iban nga pungsod ining Chinese vaccine, ina tungod wala pa lubos makumpleto ang final Clinical Trial 3 sini agud kilalahon nga “effective and safe”.
Tungod sini, posible nga “ineffective” ini, sunu sa pila ka health experts, kag maghatag sing false sense of security. Ukon may adverse effect sa ginadala nga balatian ukon allergy sang mabakunaan, nga natabo na sa pila ka kaso sang “unproven vaccine”.
Yara man ang problema sang “consent” ukon pagpahanugot sang mga participante sang vaccine inoculation. Sa mga Communist countries madamo nga sitwasyon nga sapilitan ginapatuman, which is not allowed in democratic countries sa ila respeto sa human right to give consent sa ila private rights.
If so, ang gwa sang mga participante diri mga guinea pigs ukon ano pa nga sapat nga sapilitan ginagamit sa experimento nga indi naton mahimo sa tawo.
Sa karon gani, ginatan-ay ining Chinese vaccine nga “emergency vaccine” sa global market. Segurado, kon may offer man sa United States agud ibaligya ini sa mga US citizens indi ini ma-aprubahan sang US FDA. Kag segurado, sang madamo man nga mga pungsod nga ga-respeto sang kinahanglanon sing lubos nga pagpangamlig sa ikaayong lawas sang ila mga pumuluyo.
Ano ya ang tindug sang Filipinas? Ambot sa kay Presidente Duterte, nga sadto nagpahayag sang iya luyag magkuha sang vaccine halin sa China?
Kon ako kay Presidente, indi ko i-risgo ang ikaayong lawas sang aton mga pumuluyo sa isa lang ka “emergency vaccine”, samtang makahulat-hulat man kita sing diutay nga panahon sa tunay kag masaligan gid nga vaccine halin sa iban nga pungsod katulad sang US kag sa Uropa, pati na sa WHO, nga nagapatapos man sang ila Clinical Trial 3 sa karon./PN
