ANG balita nagasiling nga isa ka biktima sang vehicular accident sadtong Setyembre 5, 2020 ang gin-sulod sa Emergency Room (ER) sang West Visayas Medical Center (WVMC) upod sa mga pasyente nga may COVID-19.
Gani ang una naton nga pamangkot amo ini: “Ngaa dira gid ini gin-upod sa mga pasyente nga may COVID-19?” Indi bala dapat ibulag ang mga may COVID-19 sa wala sining balatian?
Natural indi pwede! Luas lang seguro kon ma-medyosan nga may separasyon, bisan temporary lang apang makapaseguro nga indi maglatonay ang mga pasyente.
Ang probema dira ugaling kay sa masami, lakip na sa WVMC, gamay lang nga kwarto ang ER sang ospital nga indi maka-okupar dungan sang may COVID-19 kag ang wala.
In fact, sunu sa balita, namalibad gid ang WVMC sa pagbaton sa sining 9 anyos nga babaye nga nabungguan sang isa ka multicab. Ugaling namilit kuno ang iloy nga tatapon gid ang iya bata sa ER, kon diin lang may kagamitan sa pagtatap sa pasyente, agud mahingagaw nga maluas sa kamatayon ang iya anak.
Tungod ma-konsyensya man seguro ang taga-ER kon indi dayon matatap ang bata, gani ginbaton ila ini agud mahingawgaw nga mabuhi ang bata. Ugaling napatay gid ini bisan pa ang tanan ginhimo na sang ER.
Isa ato ka desisyon nga “come hell or high water” sa tunga sang iloy kag sang mga nars kag doktor, agud maluas ang bata bisan pa pwede na malatnan ini sang COVID-19.
Between ini sa posibilidad nga mapatay ang bata kag ang posibilidad nga malatnan lang ini sing COVID-19 nga posible mapaayo pa ini.
Kon sa akon lang, pwede ko irisgo ang pag-violate sang isolation rule sa amo ina nga kahimtangan tungod sa akon moral responsibility sa Diyos sa iya kasuguan nga “Thou shalt not kill” paagi sa pagpatumbaya.
Tungod sini indi naton mabasol ang duha ka bahin – ang ER kag ang iloy.
Ikaduha naton nga pamangkot: Ngaa nga ginpa-swab pa ang bata bisan pa nga patay na ini kag sa pagpamalibad gid sang iloy?
Sa bahin sang ER, ina tungod na-expose ang bata sa ER kon diin may pasyente nga may COVID-19 kag tungod man sa DILG MC 2020-063 nga nagapatuman sang cremation sang mga biktima nga may COVID-19. Tungod sini indi naton mabasol ang ER kon ngaa ipa-swab gid ang bata bisan patay na ini.
In fact, ang swab nagpakita nga nalatnan gid sang COVID-19 ang bata sa iya pagsulod sa ER.
Siling sang DILG MC 2020-063 nga ang tanan nga napatay sa COVID-19 (suspect, probable kag confirmed) dapat ma-cremate sa sulod sang 12 ka oras pagkatapos mapatay.
Ugaling nagareklamo ang iloy kon ngaa ipa-cremate gid ang bangkay sang iya bata. Gapati siya nga napatay lang ang iya bata tungod sa vehicular accident kag indi sa COVID-19 kag luyag nila ini ihamyang kag ipalubong sa tradisyonal nga paagi sa duta ukon sa nitso man.
Well, ina ang ginapatuman sang DILG MC 2020-063 bisan pa may exception man para sa Muslim kag iban seguro nga relihiyon nga wala gapati sa cremation.
May suspetso ugaling ang iban nga ang pagpa-cremate sang bangkay sang may COVID-19 pwede ma-negosyohan sang mga sindikato nga bisan wala COVID-19 pagwaon nga may ara.
Ambot lang, pero dapat evidence-based ini nga akusasyon. Kon sa hambal lang, indi kita sina magpati.
Ang ikatatlo naton ng pamangkot: Ngaa exempted ang mga Muslim sa pagpa-cremate? Tungod lang sang ila relihiyon?
Wala sa relihiyon ang pagpati ukon indi pag-ugyon sa cremation. Yara ina sa konsyensya sang tawo nga makahatag sa iya sing lubos nga kalinungan sang kaisipan kag balatyagon.
In fact, ang isa ka tawo pwede ka “take exception” sang pila ka ginatudlo sang iya relihiyon tungod sa sugo sang iya konsyensya nga para sa iya halin man sa Diyos. Labi na gid kon lain-lain ang bersyon.
In other words, indi dapat did-an ang pagpalubong sang bangkay basta mapatuman lang sing nagkaigu ang health protocol.
Sa Brazil ginapasugtan man gani ang pagpalubong sang mga bangkay nga may COVID-19 sa sulod sang selyado nga ataul sa public cemeteries.
Diri, ginatagaan ang pamilya sang 10 minutos agud magpaalam kag magtambong kag maghaboy sing bulak sa ginapalubong./PN
