[av_one_full first min_height=” vertical_alignment=” space=” custom_margin=” margin=’0px’ padding=’0px’ border=” border_color=” radius=’0px’ background_color=” src=” background_position=’top left’ background_repeat=’no-repeat’ animation=”]
[av_heading heading=’ LABAY MAN AKON ‘ tag=’h3′ style=’blockquote modern-quote’ size=’30’ subheading_active=’subheading_below’ subheading_size=’15’ padding=’10’ color=” custom_font=”]
BY RUNJI JAMOLO
[/av_heading]
[av_textblock size=’18’ font_color=” color=”]
PAANO mo saulugon ang pagka-Ilonggo mo?
Daw pang-Miss Universe nga pamangkot pero kon sagad ka sa Q & A (question an d answer portion sa beauty contest), segurado nga may sabat ka.
Sang nagligad nga Agosto 25, ginbugayan ang bilog nga syudad sang IIoilo sang isa ka non-special working holiday agud saulugon ang kawaluan (80) nga Charter Day sa kusog sang Orden Ehekutibo sang Malacañang.
Para sa iban, yadto isa ka kahigayunan sa pagpaburaw-buraw kapin pa nga daw matugnaw sadto ang Biernes sang aga.
Apang ginpakamaayo sang panguluhan sang syudad nga saulogon ang ika-otchenta nga Charter Day paagi sa parade kag street dancing. Magluwas sa mga empleyado sang city government kag mga mahugod nga supporters gikan sa pribado nga sekor, magamay lamang ang nag-upod sa sinadya. Matuod nga malayo kon takson ang festive mood sang mga tawo sa Dinagyang kon Enero sang sa Charter Day celebration kon Agosto. Malabnaw ang aton interes. Malagana kita sa pagsaulog bangud seguro napilitan lang. Indi bala nga kontani, mas nga hatagan naton sang kabilinggan ang adlaw sang aton pagkabanwahanon? Seguro kay bangud sini’ng karon lang kita nagsaulog sang “Charter Day”. Indi pareho sang Dinagyang nga sincuenta ka tuig na ang staging sini.
Suno sa panaysayon ni retired Iloilo City Tourism Officer Ben Jimena sa iya article sa isa ka pahayagan local, may pito ka tuig na ang nagligad, paglingkod guid ni Mayor Jed Patrick Mabilog sa City Hall, iya ginmando ang paghisayod kon san-o gid nangin syudad ang Iloilo.
May kasulatan bala ang pagka-syudad sang Iloilo? Ano ang legal nga basihan?
Suno sa maragtas, ang inagurasyon sang Iloilo City ginsaulog paagi sa engrade nga parada halin sa Iloilo Provincial Capitol kag nagtapos sa bag-o napasad nga Ayuntamiento. (Ang “ayuntamiento” amo ang Español sang municipal hall o city hall.) Madumduman nga sadtong 1937, ang ayuntamiento amo ang karon University of the Philippines nga Visayas campus.) Ang parada sadto naghalin sa Bonifacio Drive, agi sa Iznart Street derecho sa Plaza Libertad, agi sa Rizal Street, Mabini Street, Ledesma Street, Rizal Estanzuela, kag Infante Street padulong sa grandstand sa dalan Delgado Street sa atubang Iloilo City Hall (nga amo ang karon UP Visayas main building Iloilo City campus)
Gikan sa 24 ka tawo nga nagahandum nga mangin alkalde, si Dr. Ramon J. Campos ang ginpasumpa bilang mayor sang Iloilo City.
Lakip sa mga kondisyones sa conversion sang Iloilo bilang banwa pasaka sa isa ka syudad/dakbanwa amo ang pagdugang sang mga banwa sang La Paz kag Arevalo agud malab-ot ang kinahanglanon nga populasyon. Ang mga banwa sang Molo kag Mandurriao kabahin na sadto sang Iloilo. Sadto (1937), ang Jaro separado nga dakbanwa nga nagasakup sang Leganes kag Pavia. Ang munisipyo sang Jaro amo ang karon ginpatahum nga regional office sang National Historical Institute (nga sadto opisina sang Jaro PNP) Pila ka tuig ang nagligad, ang Jaro ginlakip na sa Iloilo City.
Antes sang inaurasyon sang Iloilo City, ang ayuntamiento (UPV city campus) ginpasad kag natapos sadtong Deciembre 1936. Ang edipisyo gindesinyo sang Department of Public Works and Highways sa Mnila sang kilala nga Filipino architect Juan Arellano. Ang area sa tunga amo ang Municipal Council Hall nga sang ulihi ginhingadlan nga Lozano Hall sa kadungganan ni Crescenciano Lozano nga nag- author sang una nga hagna (first bill) sa Philippine Legislature nga naghatag sang special charter sa Iloilo.
Sadto ang city hall una nga gintawag nga Iloilo Presidencia bangud ang una nga pinuno sang banwa ginatawag nga “president”. Ang ulihi nga president nga nagpungko amo si Eulogio Garganera.
Ang legal claim sang mga syudadanong Ilonggo sa cityhood nabalhag sa La Ley Organica de la Ciudad de Iloilo nga ginatig-uluhan Proyecto de Ley o. 2368 nga nagasaad sang city charter nga ginalakipan sang 12 ka section kag 83 ka artikulo. Napasar yadto bilang Commonwealth Act No. 57 nga gin-amendahan sang Commonwealth Act No. 138.
Walo ka dekada na ang nagligad, naglain lang ang mga nagapamuno sa City Hall, ang syudad sang Iloilo nagapabilin nga malig-on nga dakbanwa nga bugalon sang iya nagliligad.
Naagihan man sang guerra, namusdok man sang mabaskog nga linog, nasakpan man sang diktador…nakabangon ini sa kapintas sang panahon bangud sa dughan sang tagsa ang para sa kaayuhan lamang.
Kilala ang mga banwahanon nga ginbatiti sang nagligad nga henerasyon kag gin-ili-ili sang malulot nga ambahanon. Ang iban sa mga Ilonggo indi lang nag-excell sa academia, arts and letters o sa hinampang. Sila nagpakita man sang ila kinaadman pagkasampaton sa serbisyo publiko: mapa-Ehekutibo, Lehislatura o Hudikatora.
Ang labing dako nga bugal sang syudad sang Iloilo, indi lang ang mga dalagko nga edipisyo sini nga patimaan sang pagsanyog sa ekonomiya o ang mga learning institutions nga naggabay sa mga pamensaron kundi ang human resource – ang kabataang millennials.
Samtang nagahandum kita sang matayog kag masanag nga palaabuton para sa syudad sang Iloilo, nagalaum kita sang todo sa mga pumuluyo sini, nga kon sa mga tinaga sang karon nga alkalde, the resilient Ilonggos nga magapabilin nga malig-on sa ano man ang hangkat sang panahon. (runjirjamolo@gmail.com/PN)
[/av_textblock]
[/av_one_full]
