Dapat manabat ang Tsina sa natabo

KON ANO man ang matuod nga natabo, ang importante sa karon amo nga ang mataas nga pamunuan sang Tsina, paagi sa Chinese Embassy, nagpaabot sang ila regret sa pagkabunggo sang Chinese trawler sa Filipino fishing boat nga F/B Gem Vir 1.

Naghatag man sing rason ang Chinese Embassy kon ngaa ginpabay-an sang Chinese trawler Yuemaobinyu 42212 ang 22 ka tinao sang Filippino fishing boat.

Ina tungod kuno kay gin-kuyog (besieged) sila, sunu mismo sa Chinese Embassy, sang mga Filipino nga mangingisda kag nalagyo na gid lang sila sa kahadlok sa kon ano man ang matabo sa ila.

Daw indi man mga pirata ang mga mangingisda ta nga kuyogon gid ang mga Intsik, samtang ang dapat una pensaron kag himuon sang tanan amo nga mabuligan  rescue ang mga napahamak nga mga mangingisda.

Isa pa, indi bala “Flight is evidence of guilt”, ukon ang pagpalagyo pakilala sang kasal-anan, sa masami gani nga ginapatihan naton?

***

Ginsiling sang Chinese Embassy nga ang natabo isa ka “ordinary collision” sa tunga sang Chinese trawler (light purse seine), nga mas daku kaayo, kag sang gamay nga Filipino fishing boat sadtong tungang gab-i sang Hunyo 9.

Nahibal-an lang ining hitabo sa aton publiko sa pagsugid ni Defense Secretary Lorenzana sadtong Independence Day, Hunyo 12.

Sunu sa isa ka press release, gin-igu sang Chinese trawler sang iya lighting grid ang Filipino fishing boat nayon sa pilot house kag ginyud-tud pa gani ini tubtub nga nalugdang.

***

Bisan pa ugaling wala sing kahilabtanan, kon wala gid man, ang matag-as nga pamunuan sang Tsina sa natabo, indi ta gihapon masiling nga wala sing kahilabtanan ang katapuan sang Chinese trawler.

Sunu sa Filipino boat captain Junel Insigne, naka-anchor, ukon naka-angkla, sila sang matabo ini kag masnahon, ukon makita, sila sing maathag halin sa Chinese trawler. Pareho nga may suga ang duha ka fishing boat.

Gani gapati gid si Boat Captain Junel Insigne nga ginhungod gid ang pagkabunggo sa ila sang sobra ka daku nga Chinese trawler Yuemaobinyu 42212.

Sa pahayag gani sang AFP Western Command sa Palawan, “far from accidental” ang natabo.

In other words, kon wala man sing kahilabtanan ang matag-as nga pamunuan sang Tsina, posible nga may kahilabtanan ang pamunuan sang Chinese trawler.

Kag diri na matutok ang imbestigasyon sa natabo, nga pwede pasakupan sang mga maritime authorities sang Tsina kag Filipinas.

Kon ginhungod man ang pagkabunggo sang Chinese trawler sa pagpati ni Insigne, posible tungod sang personal nga kaugot sang mga Intsik sa padayon nga pagpangisda sang mga Filipino sa Recto Bank, nga samtang gina-claim sang Tsina, gina-claim man ini sang Filipinas sa idalom sang aton sovereign rights sa aton 200-mile Exclusive Economic Zone (EZZ).

Daw pareho bala sang pagbunggo sang isa ka dyep sa isa pa ka dyep tungod sa kaakig sang drayber nga gin-overtake sang nagasunod nga dyep nga ka-kumpetensya niya sa pasahero.

Kon indi gid man hungod, segurado tungod ini sa kakulangan sang pag-amlig sang Chinese trawler.

Makumparar ta ini sa “reckless imprudence” nga sayop sa tunga sang salakyan sa duta katulad sang awto kag dyep.

Tungod sini dapat lang ang Chinese trawler magbayad sang kapahamakan sang F/B Gem Vir 1 sa balor nga P2.2 ka milyon, sunu sa tag-iya. Madugang pa dira ang iban nga danyos.

Dapat sabton man nila ang pag-abandonar sa 22 ka tinao sang Filipino fishing boat samtang naga-utaw-utaw sing pila ka oras sa lawod sang malugdang ang ila salakyan, nga ginapakamalaut sang international law.

Diri sa Filipinas may ara kita sing Good Samaritan Law nga naga-obligar sa pagtabang sang sin-o man nga malabayan nga may kasablagan.

Maayo lang kay wala sing napatay sa aton mga mangingisda kag nalubong sa malamig nga lulubngan sang kadagatan.

Ang isa pa ka Vietnamese nga fishing boat ang nag-rescue sa mga Filipino, nga ginapasalamatan gid naton nga mga Filipino sing daku. (w_mateojr@yahoo.com/PN)