LIWAT na naman nga nag-uwang ang nagparada nga mga bombero sa pagsaulog sang fire prevention month sa sini nga bulan sang Marso.
Madamo naman sang mga pahanumdom kag istadistika tuhoy sa kahalitan sang sunog ang ginapresentar agud makamarasmas ang tawo sa peligro nga matuga sang kalayo.
Madamo naman sang pagtalupangod ang ginahimo kag liwat nga nagakalukmat ang mga ideya nga nalipasan sang panahon kag nalubong paagi sa pagpatumbaya.
Diri sa syudad sang Iloilo, may 60 ka barangay nga ginkabig sang Bureau of Fire Protection 6 nga ‘fire prone areas’ ukon masami ginaluntaran sang sunog.
Sa sini nga kadamuon, 24 diri ang nagapanguna sa mga prayoridad nga barangay. Dapat mag-aligmat ang mga residente sang Cubay, Tabuc Suba, Benedicto, Desamparados, Taytay Zone II, Ungka 1, Bitoon kag Buntatala sa distrito sang Jaro; Santo Niño Norte, Santo Niño Sur, Santo Domingo, Sooc, kag Calaparan sa distrito sang Arevalo; Calumpang, West Habog-Habog, kag North Baluarte sa distrito sang Molo; Lapuz Norte kag Alalasan sa Lapuz; Hinactacan kag Rizal sa distrito sang La Paz; Bakhaw kag Bolilao sa distrito sang Mandurriao; kag, Tanza Esperanza kag Rima-Rizal sa City Proper.
Makabig nga tuman ka ikit ang mga pamalay, masami nga nagaluntad ang sunog kag mabudlay sudlon sang bombero ang lugar.
Sadto pa, may gintukod na nga Barangay Fire Brigade apang wala kita sang ideya kon aktibo pa sila sa karon. Masami sila nga ginatipon kag ginahanas sa sini nga panahon agud nga mangin preparado sa pagresponder kon may magluntad nga sunog.
May plano man sadto nga pahamtangan sang fire hydrant ang mga lugar nga masami ginaluntaran sang sunog agud nga mahapos magresponder kag madali nga matapna ang pag-ibwal sang kalayo.
May plano man sadto nga hawanan ang mga lugar nga tuman ka gutok bangud sa mga nakahilera nga mga salakyan, traysikol ukon traysikad kag mga tapangko nga ginabaligyaan agud nga indi masablagan ang pagresponder sang mga bombero.
May plano man sadto nga dumilian nga pahamtangan sang mga istruktura ang alagyan nga makapakitid sa dalan kag dapat may regulasyon agud nga indi masablagan ang mga alagyan kag indi mabudlayan ang pagsulod sang mga bombero.
Ang ini nga mga plano ang masami mabatian kon may nagluntad na ang sunog kag madamo na sang nahalitan. Lunsay pasalig apang wala sang katumanan. Lantawa ang 24 ka top priority nga mga barangay kon ano ang ila sitwasyon, kon yara ang presensya sang katumanan sang mga plano.
Matuod nga ang sunog malikawan kon maghalong lang ang tanan. Kon indi magpabaya sa pagtuman sa mga katungdanan kag sa masami nga pagdumdom kon paano makalikaw sa sunog.
Ginarason ang kakulang sang resources para masabat ang ini nga mga kabalaka apang nagagwa ang resources kon may nasunugan na, kon may nahalitan na.
Kinahanglan lang nga seryosuhon sang local government unit ang iya programa kag plano tuhoy sa fire prevention bangud matupa lang ini sa salida ukon pasundayag sa kada Marso kon wala sang bisan isa nga may napatuman ang gobyerno.
Kinahanglan lang nga amat-amaton kag dapat pursigido sa pagsunod sa linyada sang plano agud nga mabuhinan ang risgo kag malikawan ang daku nga kahalitan sang sunog.
Naglab-ot sa 1,320 ang fire incidents sadtong 2021 sa Western Visayas, mas manubo ini sang 3.79 percent gikan sa 1,372 ka kaso sang 2020.
Sa sini nga record, 858 diri ang sunog sa mga istruktura, 339 ang non-structure kag 123 ang kaso nga ginakaulamiran sang mga motor vehicle.
Sa mga kahalitan nga nagluntad, 1 billion pesos ang balor sadtong 2021 samtang 1.3 billion pesos sadtong 2020.
Ginpahayag i BFP-6 director Fire Senior Superintendent Jerry Candido nga lakip sa mga kabangdanan sang sunog sa mga istruktura kag non-structure fires, amo ang bangud sa kuryente, wala mabantayan nga gas stove ukon lulutuan, wala mabantayan nga nasindihan nga kandila, wala napataya nga upos sang sigarilyo, kabataan nga nagahampang sang posporo ukon lighter, kingki, pagsungaw sang liquefied petroleum gas, kilat,kag tutod sa talamnan.
Mahapos likawan nga magluntad ang sunog kon aktibo ang aton animo sa pagtuman sa mga hilikuton nga nagadalok sang kahigayunan nga magtuhaw ang kalayo.
Mabatyagan na ang mainit nga huyop sang hangin kag tuman na ka bagtik sang duta, nagalayong na ang mga dahon kag may mga laya na nga makita sa karon.
Dapat patyon ang baga sang upos sang sigarilyo antes ihaboy bangud nga kon may yara sang matup-an nga bagay kaangay sang papel ukon laya nga dahon, posible nga tunaan ini sang sunog, diri magamakot tubtub nga mag-ibwal.
Dapat nga gabuton sa saksakan ang mga appliances kag charger sa cellphone nga wala na ginagamit agud nga indi pagtunaan sang sunog.
Ipalayo ang posporo kag lighter sa mga kabataan kag dapat bantayan sila kon ang ginahimo nila, indi naton mapaktan kon nagadabok sila ukon nagahampang sang kalayo nga tunaan sang sunog.
Sa tagsa ka pagdumdom naton sa fire prevention month, kuntani indi pagdumdom bangud nga dapat may dumdumon kundi dapat may mga ginahimo man kita nga pagbag-o sa sistema kag pagplastar sa komunidad.
Mahilig kita magdonar kon may nasunugan na apang wala kita nagahimo sang pamaagi kon paano mabuligan nga indi sila mangin biktima sang sunog. Importante ang pagtapna kaysa sa rehabilitasyon. Mas manami nga wala sang pilas para wala sang pagabulngon. Kon may pilas na kag bulngon, mapali man apang may marka na nga nagapabilin.
Kabay pa nga indi para lang sa pagdumdom sang fire prevention month ang aton ginahimo, kuntani magapadayon ini sa matag-adlaw nga tanan kag ilakip sa mga plano, sa mga programa kag proyekto bangud ini ang pagpangapin man sa kabuhi kag propyedad sang tawo. (bertladera@gmail.com/PN)
