Hampang poker sa ICC probe sang Duterte drug war

ANG poker isa ka hampang nga popular sa mga pelikula ni James Bond, nga masami ginaupdan sang apat ka humalampang sa isa ka lamesa.

Gamit diri ang 52 ka baraha nga ginagamit man sa hampang nga Lucky Nine. Ginalakipan ini sang apat ka klase nga baraha  – card of hearts, diamonds, clubs kag spades.

Ang kada humalampang diri magabaton sang lima ka baraha halin sa manugtagtag nga ang obligasyon ginapalibut sa kada pagpanibag-o sang hampang.

Ang una nga humalampang magatulod sang iya taya halin sa iya “capital” sa iya atubangan nga pwede sabton sang masunod sa pagpati nga may inugbato ang iya lima ka baraha. Pwede man ini sundan ukon pataasan pa sang pag-challenge sang masunod sa iya.

Ang indi na magbaton sang challenge ma-pass agud iyaub ang ila taya, meaning ginapa-pierde na niya ang iya taya. Kon may  yara pa luyag updan ang ulihi nga challenge magpakitaay na sang baraha agud mahibal-an kon sin-o gid ang madaug. Ugaling kon maatras na ang tanan nga iban i-deklarar na nga daug ang nabilin.

Pero, ang nadeklarar na nga nagdaug, siya gid bala ang may pinakamataas gid nga balor sang mga baraha? Not necessarily, kay basi “bluff” lang ang iya challenge kag nagdaug lang tungod nag-atras ang tanan niya nga mga kasumpoing sa ila pagpati nga siya gid ang nagauyat sang may pinakamataas nga balor sang mga baraha samtang indi man gali.

***

Sa aton panan-aw daw poker ang nagakatabo sa tulod-butong (kasubong sa taya-challenge sa poker) nga tindug sang Marcos Executive Dept. kag sang challenge sang Commission on Human Rights kon bala tugtan ang International Criminal Court (ICC) sa paghimo sang imbestigasyon sa mga drug cases sa panahon ni Duterte.

Sunu sa Exec. Dept. sa idalom ni PBBM, indi nila mapasugtan ining luyag sang ICC agud mag-entra pa sa imbestigasyon sang sining mga drug cases kay kaya na kuno ini sang aton Justice System. Ginapasaka naman, siling sini, ang mga kaso batok sa mga kapulisan nga na-involve, although kon may na-convict gid man daw angot man lang ato sa pagpatay sang menor de edad nga si Kian de los Santos nga isa lang sa mga 6,000 nga napatay sa record sang kapulisan.

Sang gin-announce sang ICC ang panguna sini nga inquiry sadtong 2018, sinabat ini ni Duterte paagi sa pag-withdraw sang Filipinas sa Human Rights Council. Ang withdrawal ugaling nag-epekto lang sang Marso 2019 kon san-o may hurisdiksyon pa ang ICC halin sa pagsulod sang Filipinas sa HRC sadtong 2011.

Ginhimo sang ICC ang initial inquiry sang mabaton sini ang ginatos nga documented drug cases sang Rise Up for Life and Rights nga gin-organiza sang mga iloy.

Gin-challenge ini sang Duterte Exec. Dept. kag ginbalibaran ining ICC inquiry sa Filipinas kag ginpahog pa ang ICC prosecutor agud indi gid ini mapasulod sa pungsod.

Ang Exec. Dept. ni Marcos, sa iya na nga panahon, nag-upod man sa ining tindug sang Duterte Exec. Dept. sa ginpamilit nila nga pagpati nga wala na sing kahilabtanan ang Filipinas sa sining mga drug case kay naka-withdraw na ang Filipinas sa Human Rights Council sadtong 2018.

Lain naman ang tindug sang CHR sa pamuno ni CHR chairman Palpal-Latoc. Sunu sa iya may kaugalingon nga pag-imbestigar sa sining mga drug cases ang CHR kag, kon mag-request ang ICC, handa sila sa pag-share sini sa ICC.

“May independent nga mandate ang CHR agud hibaluon ining mga human rights concerns sang aton mga kautoran nga mga Filipino diri sa pungsod kag sa luas,” dugang niya.

Sunu sa CHR report may 882 ka drug cases nga naga-involver sang 1,139 ka drug war victims. Mga public documents ini, siling niya, nga dapat bukas sa publiko kag kon sin-o man nga may pagkabalaka sa sini nga mga kaso.

Pila ka human rights advocates nag-label gani sini nga extrajudicial killings kag mga state-sanctioned murder.

Nagagwa, sunu sa CHR, nga ang PNP naggamit sang “excess, unreasonable force” nga may intensyon sa pagpatay sa sining mga biktima.

Nag-reklamo si Justice Secretary Remulla kag gin-insistir nga kinahanglan mag-consulta sa Presidente ang CHR sa ila desisyon sa paghatag sang resulta sang ila imbestigasyon sa ICC.

Kinahanglan gid bala ikonsulta sang CHR ining info sa ICC? Daw wala man gapahilabot ang Presidente sa trabaho sang Comelec, nga independent man nga Constitutional body katulad sang CHR? Halin ang poder sang Comelec sa Constitution kag indi sa Presidente, indi bala?/PN