DAPAT maghanda na kita diri sa Filipinas batok sa El Niño tungod, sunu sa National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), mahimo magasugod liwat ini sa pungsod sa Mayo ukon bag-o ang Hulyo sa sining tuig 2023.
Posible magtener pa gani ini sa tubtub katapusan sang tuig 2023 ukon tubtub pa gani sa 2024 , sunu sa NOAA.
Ang El Niño, paathag sang NOAA, isa ka climate pattern nga nagakatabo kada tatlo tubtub lima ka tuig, on average, kag nagaluntad sa duha tubtub pitu ka bulan sa sulod sang isa ka tuig. Dala sini ang dugang nga init sangsa kinaandan.
Kabahin ang El Niño (warming phase) sang El Niño Southern Oscillation (ENSO) pattern upod sa La Niña (cold phase) nga nagadala sang mabunok nga ulan.
Sa masami, kon nagakatabo ang El Niño sa tropical countries katulad sang Filipinas, ang opposite (La Niña) nagakatabo sa opposite nga bahin sang kalibutan, katulad sang North America kon diin ang El Niño nagakatabo sa Oktubre tubtub Marso.
Although, tungod sa erratic behavior sang oscillation pattern, nagakatabo nga ang El Niño may upod man nga La Niña effect, gani indi katingalahan kon kis-a nga may dala man ini sing pag-inulan sa tion-tion.
Gani gapanghanda na ang siyudad kag probinsya sang Iloilo sang dapat himuon, although indi pa maseguro sang NOAA kon ano gid ka daku nga halit ang madala sining panahon sang El Niño.
Posible man ugaling nga magdala ini sing dugang nga init sobra 1.5 degrees Celsius tubtub sa masunod nga tuig 2024, nga indi luyag sang Paris Agreement nga matabo lapaw pa dira agud malimitahan ang halit sang Climate Change samtang sige pa ang away sang mga pungsod batok sa Climate Change.
Kabay lang tani nga indi gid mahaliton ang igu sini sa aton, nga masabat naton sing nagakabagay nga preparasyon (preparation) kag resilience (kabakod) agud mapahagan-hangan (mitigate) ang epekto sini sa aton.
Ang mga tropical countries, lakip ang Filipinas, sunu sa NOAA, ang makabatyag sing labi sang El Niño, although ang iban nga bahin sang kalibutan makabatyag man sang impact sini.
Tungod sini, importante nga seryosohon naton ang pag-atubang sa problema nga dala sang El Niño.
Diri sa siyudad sang Iloilo, nakigsapol na gani si Mayor Jerry Treñas sa mga water utilities agud ma-anticipar ang posible mangin problema naton sa supply sang tubig.
Gina-expectar man gani ni meyor ang pagnubo sang water supply sa sobra 20 ka mga barangay tungod sini.
Ang Metro Macific Iloilo Water (MPIW) nagaplano na gani sa pagbukas liwat sang ila mga deep wells agud makadugang sa kinahanglanon nga 5 ka milyon ka litro nga tubig kada adlaw.
Ang South Balabago Waterworks nag-komitir man ang pagpasanyog sang ila water distribution.
Samtang ang probinsya sang Iloilo naga-preparar na sang “all its systems for the potential effects” sang El Niño.
Ginapa-implementar man ni Iloilo Province Gov. Arthur Defensor Jr. ang Rural Water Supply and Sanitation Project nga galakip sa pagtukod sang water system project sa mga kabarangayan agud malikawan ang posible nga water shortage sa kada barangay.
Ginapa-implementar man ni gob ang small-scale irrigation projects upod sa inisyatibo sang National Irrigation Administration.
***
Sa kabug-usan sa pungsod, indi man kita malipat sa aton experyensya sa dalagku nga halit sang El Niño sa mga pumuluyo kag sang ila pangabuhian.
Sugod sadtong 1980 may 7 ka severe ENSA events nga natabo, nga kaupod ang El Niño kag La Niña. Sadtong 1982-1983, ang tagtuyot (drought) naghalit sa 450,000 ka ektarya nga kaumhan sa pungsod.
Ang pinaka-severe nga El Niño natabo sadtong 1997-1998 sang gin-igu sang drought sang duha sang tatlo ka bahin (2/3) sang pungsod. Nagtuga ini sang forest fires nga nagpapas sang halos 10,000 ka ektarya sang natural forests.
Sadtong 2015-2016, isa ka dry El Niño ang nagluntad sa sulod sang 18 ka bulan kag nanghalit ini sa isa sa tatlo (1/3) nga bahin sang pungsod. Sa kabug-usan, 6 ka siyudad, 16 ka probinsya, kag 65 ka mga munisipyo ang nagdeklarar sang State of Calamity.
Sadto man, sobra 400,000 ka mangunguma kag 550,000 ka ektarya sang kaumhan ang na-apektuhan sang El Niño-induced drought. Sinundan ini sang La Niña nga nagdala sang malapad nga flooding sa mga low-lying areas kag nagpatuhaw sang crop pests kag balatian sa mga kaumhan.
Overall, ang pinaka-recent El Niño events sadtong 2015-2016 nagdala sang kahalitan nga mga $327 Million sa agrikultura, nga indi naton luyag matabo liwat./PN
