SALA ang pagpati ni President Duterte nga guerrahon kita sang China kon okuparon naton – sing malinong, syempre – ang legal naton nga pagpanag-iya sa kabug-usan sang 200-nautical mile Exclusive Economic Zone sa West Philippine Sea, lakip na ang Scarborough Shoal.
Sa matuod, indi mahimo guerrahon kita sang China tungod sang aton Mutual Defense Treaty sa United States, nga may obligasyon nga depensahan kita kon atakehon sang China.
Kahadlok lang sina sang China nga guerrahon ang United States sa akto nga pagdampig sini sa Filipinas. Nag-atras gani sadto angRusya, nga mas pwersado sa China, sang ginpilit sini itukod ang isa ka missile base sa Cuba nga nagabutang sa peligro ang United States, nga nag-deklarar gid ini sing guerra sa Rusya kon sigehon gid nila ang proyekto sini.
***
Tungod aton ini ang EEZ pwede man gani tolerahon naton ang presensya kag kon ano man ang ipangabay nga lehitimo sang China sa aton EEZ kon maglisensya ini kay luyag ta man mangin abyan ang tanan.
In fact, pwede ta man ma-tolerar ang ila presensya sa aton EEZ nga indi maka-lisensya. Daw pareho bala sa pagtugot sang Freedom of Navigation sa mga friendly passage nga wala sing threat sa aton national interest, kon diin ang himuon lang naton amo ang ma-identify lang sila kag segurahon nga wala sila sing malain nga tuyu sa aton.
Kon may problema dira sa aton pag-exercise sang sovereign rights sa aton EEZ, amo na lang seguro ang mga na-okupar na nga mga isla diri bag-o gin-kumpirma sang Hague Tribunal nga aton full sovereign rights sa 200-nautical mile ta nga EEZ.
Parti dira, pwede man seguro ma-assign sa ila ining na-okupar na nila nga mga isla katulad sang pag-assign sang sovereign rights sa ila mga embassy kag consulate sa iban nga nasyon.
Pwede man naton ma-share, ukon mag-upod sa joint venture sa mga proyekto of mutual interest, katulad sang joint oil drilling venture, nga, syempre, may pahanugot sang aton Kongreso nga ang poder ginahatag diri sang aton Constitution.
***
Ang winner sa isa ka international pageant, katulad sang Miss Universe, Miss World, Miss International kag Miss Earth, indi kinahanglan nga matahum kay subjective ini kag base lang sa cultural looks.
Importante nga may kinaiya siya nga matalupangdan sang tanan, bisan ano man siya nga lahi ukon rasa, tungod makagalanyat (charming) ang iya personalidad sa kabug-usan kag may dala sing mabungahon nga mensahe sa kalibutan nga iya representahan sa kabug-usan.
Ini tanan nakita naton kay Rabiya – kag bisan pa sang pila ka mga judges nga nakatugda parti sa iya padulong sa final phase sang kumpetisyon.
Madamo gani sang iya mga kaupod sa kompetisyon ang nakapahayag man sang ila pagdayaw sa iya. Unod siya sang mga pamantalaan, radyo kag TV nga nagapahayag nga nagapanguna siya sa madamo nga survey.
Luas lang, siyempre, sa pila nga ang “bias” tagalumapaw sa ila hayag nga kahisa, ukon tungod ginbayaran sila sing daku agud lang pakalainon si Rabiya sa indi naton mahangpan nga agenda nila.
Gani nakibut kita sa resulta sang botohay sang all-female nga judges sa pag-abot sa Top 10. Si Rabiya nakaupod sa Top 21 sa botohay sang publiko. Apang wala siya sa Top 10 sang mga judges. Ngaa ayhan?
Maathag ang cultural kag professional biases sang mga judges, nga ang kalabanan mga professional models, nga si Rabiya indi, kag indi man malikom ang huyog sang iban agud botohon ang ila kasimanwa halin sa ila man pungsod.
Well, leksyon na ini sa masunod nga mga international pageant nga magpili kita sang mga judges nga “fair” kag indi madala sang ila culture outlook kag professional interest.
***
Importante sa mga Ilonggo ang ila kadungganan, nga indi basta pakalainon sang bisan sin-o lang, labi na gid kon kwestyonable ang iya interes.
In fact, ginpahayag na ni Iloilo City Mayor Jerry Treñas nga posible ma-deklarar nga persona non grata ang isa ka blogger sa iya pagpanglibak kay Rabiya, nga bisan pa gani sang pagkatapos sang pageant, nga daw siya ang luyag magbulos sa lugar ni Rabiya, samtang indi man siya angayan. Nevah!
Sa karon, naga-preparar na ang siyudad, ang probinsya sang Iloilo kag ang LGU sang Balasan nga iya banwa sa paghatag sing “fitting welcome” sa kay Rabiya.
Congratulations Rabiya, ikaw ang amon Miss Universe!/PN
