Indi kinahanglan isakripisyo ang kabuhian sang mga gapamigado nga mga drayber

KINAHANGLAN seryosohon na gid ang pag-away sa Climate Change diri mismo sa Filipinas, kon ngaa ang aton gobyerno nagapamwersa gid nga ipatuman ang jeepney modernization program agud mapakunol ang pagbuga (emit) sang mahaliton nga greenhouse gas (GHG) sa aton kahanginan.

Nga daan, sunu sa 2011 data sang Environmental Management Bureau (EMB), ginabuga sining mga jeepney ang 15,492 ka tonelada nga air pollution, nga laban sini ang GHG, nga naga-contribute sang 48% sa annual total sang air pollution.  

Labi na gid kay ginakilala ang aton pungsod bilang “Most Vulnerable” sa “disastrous” nga epekto sang Climate Change, samtang halos wala man kita sing may mahimo agud malikawan ini ukon ma-mitigate man lang tungod sa aton kakulangan sa inhibalo technolohiya kag sang inuggasto.

In fact, na-experyensyahan na naton sa Filipinas kon ano ka “disastrous” ang epekto sang Climate Change tungod sa sige nga pagsaka sang pag-init sang kalibutan (Global Warming) sa sige pagtipon sang greenhose gas (GHG) sa kahanginan nga nagapabudlay sang paggwa sang init sa ibabaw sang kalibutan.

Sa sining mga “disastrous effect” sang Climate Change sa aton pungsod isa na dira ang “storm surge” nga nagkutol sang sobra 6,000 nga kabuhi kag minilyon ka pesos nga kahalitan sa pangabuhian kag mga infrastructura sang iguon ang Leyte sadtong Nob. 8, 2013 sang Category 5 nga Tropical Storm Yolanda, nga naglamita sang daku nga bahin sang northern Iloilo. 

Gin-igu man sang Tropical Storm Frank sadtong Hunyo 18, 2008 ang isla sang Panay, kon diin nagbundak ini sang mabunog nga ulan sa siyudad sang Iloilo. Nagtuga ini sang lapnagon kag masulog nga pagbaha sa sobra katunga sang kabarangayan sang siyudad nga nagdala sang indi lahog-lahog nga kahalitan sa kabuhi kag infrastructura.

Ginakulbaan man naton ang mabaskug kag mahaliton nga mga linog sa kategoriya sang “The Big One” nga sobra sa magnitude 7.0 katulad sang nag-igu sa Bohol sadtong Oktubre 15, 2013, kag ang posible pagbalik sang magnitude 8.2 nga Lady Kaykay nga nag-igu sa Iloilo sadtong 1948 nga nagkuha sang madamo nga kabuhi, ngtuga sang tsunami, kag nagrusdak sang madamo nga infrastructura lakip na ang Jaro belfry.

***

Well, wala man nagapamatok ang mga drayber kag operator sang mga public utility vehicles (PUV), nga laban sini mga jeepney, ugaling kay ginareklamo sang madamo ang sobra kamahal nga pagtukod sang modern jeepney nga halos apat ka pilu ang bili sangsa jeepney kag ang dugang nga galastuhon nila kon islan ang ila makina sa electric engine kag Euro 4, nga indi na ila kuno masarangan abagahon.

Ubol man ang deadline sa pag-phaseout sang sining mga jeepney, nga ginpaatras pa gani sang LTFRB sa Disyembre 31, 2023.

Matuod man, ano ang pulos ang pag-away naton sa Climate Change paagi sa pagpanubo sang GHG emission paagi sa jeepney modernization program kon mapatay man lang sa gutom ang mga apektdo nga mga drayber.

Tungod sini, indi katingalahan nga ipatuman  sang madamo ang Tigil Byahe nga natalana sa Marso 6 tubtub Marso 12 sa Metro Manila kag sa pila pa ka lugar sa pungsod.

Napatuman na gani ini sugod sang Marso 6 labi na gid sa MM. Sa siyudad sang Iloilo wala ugaling ginasapak ini sang mga drayber diri. Daw comfortable man sila sa patakaran sang jeepney modernization diri sa siyudad.

***

Sa pila ka negosyante sang petrolyo (fossil fuel) nga luyag papatihon ang ila kaugalingon nga indi pa gid man “disastrous” gid ang epekto sang Climate change, ini ang siling ni Professor Jim Skea, nga co-author sang report sa Climate Change Mitigation: “The evidence is irrefutable!” 

Sunu sa iya, dapat sa 2025 pa lang gani mapauntat na ang sige dugang sang GHG sa kalibutan agud  mapanubo ang Global Warrming pag-abot sang 2030. Sa ina nga tion, dugang niya, dapat tubtub na lang ang dugang nga init sa 1.5% nga, sa karon, mga 1.2% na.

Sunu sa man sa mga siyentipiko sa “environment” ma-experyensyahan na naton ang “ulltimate disaster” kon magdangat na ini sa 2.0%. By that time, ma-experyensyahan na sang kalibutan ang “more intense” nga drought, “more devaststing” nga pagbaha (floods), lapnagon nga “wildfires”,  mas mabaskug nga mga bagyo, kag iban pa nga kalamidad.

Tani mapatuman na sang Paris Agreement ang pagpanubo sang mga pungsod sang ila GHG emission, nga laban sini carbon dioxide CO2), sa 40% sugod karon tubtub pag-abot sang 2030 kag makalab-ot na sa zero emission./PN