SOMETIMES kinahanglan mo man awayon ang kaaway paagi sa iya mismo armas agud lutoson ini.
In other words, kon indi mo na siya madaug kag malutos ka pa gani gamit ang tinapay, justified na nga balion mo na ang iya sungay paagi sa iya mismo hanganiban agud magdaug sa away sang Good versus Evil, indi bala?
***
Sa subong nga edisyon sang aton kolum, ginapaabot naton sa sining bag-o nga tuig 2024 ang mga hitabo nga posible matabo.
Una gid dira amo ang kon ano ang matabo sa aton padayon nga conflicto sa China sa isyu sang aton sovereignty sa 200-nautical mile nga Exclusive Economic Zone sa West Philippine Sea (South China Sea sa pagkilala sang China).
Gintalana ining EEZ sa aton sang UN Convention on the Law of the Sea (UNCLOS) kag gindaug pa gid sa International Tribune sadtong 2016. Ugaling kay gina-claim gihapon sang China nga lakip pa ini sa ila teritoryo, nothwithstanding nga gin-deklarar na nga illegal sang International Tribune ining claim sini sa pagpanag-iya sa sining bahin sang South China Sea.
Gani ginapaabot naton sa sini nga tuig nga indi gid kita pagtantanan gihapon sang China sa iya kabuangan kag pagka-malugoson. Kag, tungod sini, mangin mas tensyonado pa ang sitwasyon sa sining conflicto naton sa China sa aton EEZ.
Apang kay ang tanan nga kinamatarong parti sa ining conflicto batok sa China sa subong sobra-sobra pa gani nga pabor gid sa aton – sa desisyon sang International Tribune kag ang madugay na nga pagpuyo sang mga Filipino sa mga isla mismo sa aton EEZ, katulad sang Pag-asa Island nga madugay na nga kabahin sang probinsya sang Palawan – ginapaabot man naton ang indi malingkang nga panindugan sang Filipinas nga depensahan ining kinamatarong naton sa EEZ sang bisan aton kabuhi pa kon kinahanglan.
***
Kon isipon gid, nagsawsaw lang ang China dira sa West Philippine Sea kon diin nagaluntad ining EEZ naton kag ginpwersa lang sini ang pag-okupar sang pila ka isla dira, kon diin ang pila ka kabatuhan ginpatindugan pa sini sang mga artificial islands.
Malugos kag indi dapat respetohon ang China tungod sini kag dapat gid naton upangan sing tuod-tuod ang ining pang-bully sang China. Lakip na sang iban nga myembro sang Southeast Asian Treaty Organization (SEATO), labi na gid ang mga may claim man sa South China Sea nga naisgan lang i-bully sang China.
Pero, indi man seguro pang-girit-girit para sa gyera kon himuon ta man ang ginahimo sang China sa pag-bully sa aton paagi sa ginahimo na sini batok sa aton kay indi man kuno “act of war” ang ila ginahimo nga indi kinahanglan sabton man sang “act of war” naton kag sang United States kon diin kita may Mutual Defense Treaty.
Katulad abe sang perwisyo nga ginahimo sa aton mga mangingisda dira sa aton EEZ gamit ang ila madamo nga militia nga kuno nagapangisda man, paggamit sang ila coastguard kay indi ini kuno gamit pang-gyera, ang pagbomba sang tubig sa naga-misyon naton nga mga salakyan nga nagadala sang ayuda kon diin kinahanglan ang ayuda, kag ang pagtukod sang artificial islands mismo sa aton EEZ.
In other words, kon ini tanan nga ginahimo sang China indi man gali “act of war”, pwede ta man gali mahimo ini nga indi kita maakusaran nila nga nagapatigayon sang “act of war”.
So, ga-expect kita nga pwede himuon man ini sang Filipinas sa tuig 2024 agud ipakilala sa China nga aton ang EEZ kag indi sang China sa ano man nga rason legal kag moral.
Katulad sang pagpatrolya na sang aton coastguard sa aton EEZ nga makabalos man bomba sang tubig sa mga salakyan sang China kon bombahan man kita sang tubig. Tutal indi man gali “act of war” ini.
Meantime, padayon lang ang aton hilikuton agud makapangingibabaw sa China nga indi kinahanglan ang “act of war” kay basi magapadulong pa ini sa nuclear war sa pag-entra na sang US tungod sang aton MDT.
Sige lang gihapon ang aton hilikuton diplomasya, ang indi na pagsalig sa China sang pila naton nga kinahanglanon kag didto na sa aton mga kaalyado kuhaon ini, kag pagsaylo sang aton investment opportunities didto man sa aton mga kaayado./PN
