MADAMO na kita sang nakita nga mga larawan kag bidyo nga nabalhag sa social media. Gikan ini sa iban kag kon kaisa nagakaganyat kita nga ipaambit man paagi sa pagpindot sa ‘share’ agud nga makita man sang iban ang naton nakita.
Maathag nga kita mismo ang instrumento sang social media nga makapalapta sa anuman nga ‘content’ nga nabalhag sang sin-o man nga indibidwal. Nagahulag ang social media paagi sa aton interaksyon, sa aton pagpakigbahin, sa aton interes ukon huyog kag sa aton nga pagpati kag panan-awan.
Nangin huyog na naton nga magbalhag sa aton social media account sang mga larawan kag bidyo, ayhan kaladlawan ukon makahalanusbo, agud lamang nga mapaalinton ang nagakatabu. Ginabalhag naton ang mga manami nga lalantawon nga nag-agaw sa aton atensyon kag lakip man ang aton malabayan nga aksidente ukon hitabu nga yara kita natabuan.
Masami ako makabati sang reklamo gikan sa iban nga mahuyugon sa pagbalhag sang mga larawan kag bidyo sa ila social media account kag nagareklamo kon ginakopya sang iban kag ginagamit sa ila man kaugalingon nga interes ukon ginakwa ang larawan kag ginabalhag sa ila man nga scoial media account. Kon kaisa wala nagalisensya, kon kaisa ginabutangan lang sang ‘ctto’ ukon credit to the owner.
Bangud sini, ginlantaw ko ang patakaran sang Facebook kon ano gid man ang polisiya nga ginapatuman kag kon sin-o gid man ang nagapanag-iya sang mga larawan ukon bidyo nga ginabalhag sang sin-o man nga makita sang publiko.
Ano ang matabu sa larawan nga imo ginbalhag sa internet – ayhan sa Facebook ukon sa Twitter, ukon iban pa nga social network ukon photo-sharing site?
Kon imo na nga ibalhag ang mga larawan sa sini nga mga social media sites, bisan pa ikaw ang tag-iya sang mga larawan apang imo ginahatagan sang pahanugot ang mga social media sites nga gamiton ang imo mga larawan nga ila naluyagan nga libre kag ginahatagan mo man sila sang pahanugot nga gamiton sang iban ang imo mga larawan.
Nagakahulugan ini nga indi lamang makakwarta ang Twitter ukon Facebook gikan sa sini nga mga larawan ukon bidyo apang ang ini nga mga site ang may commercial gain paagi sa pagpalisensya sang sini nga mga imahe.
Sa idalom sang karon nga terms sang Facebook (nga pwede maligwat sa ano man nga oras), sa pagbalhag sang imo mga larawan kag mga vidyo ginatugutan mo ang Facebook sang “a non-exclusive, transferable, sub-licensable, royalty-free, worldwide license to use any [IP] content that you post on or in connection with Facebook (“IP License”).
Ang IP (intellectual property) License nagadulog lang kon i-delete mo ang imo IP content ukon imo account magluwas lang kon ang content ang na-share sa iban kag wala nila na-delete ini.
Mag-andam sa mga tinaga nga “transferable, sub-licensable, royalty-free, worldwide license.” Nagakahulugan ini nga ang Facebook maka-license sa imo mga content sa iban nga libre nga wala na kinahanglan magkwa sang anuman nga pahanugot gikan sa imo.
Dapat man nga makahibalo ka nga sa tion nga ang mga larawan ukon mga bidyo ang napaambit mo na sa Facebook mabudlay na ini nga panason gikan sa Facebook, bisan pa nga na-delete mo na ang content ukon nakanselar mo na ang imo apang ang content magapabilin sa Facebook servers kag matago nila sa backups.
Bisan pa nga mabawi mo ang pahanugot sa paggamit sang mga larawan sa Facebook, paminsaron mo gid nga kon i-share mo ini sa Facebook applications, ang yadtong applications may kaugalingon nga terms and conditions tuhoy sa kon paano nila gamiton ang imo creation.
Dapat gid nga basahon ang kasugtanan antes magsugot sa indi mo luyag matabu.
Kinahanglan naton ini nga talakayon bangud madamo sa aton ang nagapang-away sa iban kon ginakwa nila ang aton pinangabudlayan nga larawan ukon bidyo.
Kabay pa nga wala na sang bingit nga mag-post ukon mangaway sa iban nga tawo bangud maathag na ang ang imo ginapanag-iyahan kon ginbalhag mo na sa publiko indi na mangin imo.
Apang wala man nagakahulugan nga mansig kwa na lang kita sang ginbalhag nga larawan kag bidyo sang iban. Kinahanglan sa gihapon nga magkurtesiya ukon maglisensya sa iban. Indi dapat madula ang aton maayo nga batasan bisan pa nga tuhay ini sa aton kultura kag kinaandan.
Kon indi man kita makalisensya sang direkta sa natungdan, pwede man nga kilalahon naton sila ukon i-acknowledge sa aton mga ginabalhag bilang pagkilala sa ila nga sila ang aton ginhulaman sang larawan ukon bidyo.
Kabay pa nga magapabilin ang pagtahod sa kada isa kag likawan na ang magpangaway sa iban.
Hangpon naton ang patakaran agud nga wala sang dughan nga mapilasan bangud sa katalom sang tinaga nga aton ginabungat kag ginapatuhoy sa iban. (bertladera@gmail.com/PN)
